សីលធម៌ធ្លាក់ចុះ

បាតុភាពសង្គមមូយដែលបានកើតឡើងគឺមិនមែនជារឿងចៃដន្យទេ ដូចជា ៩០ មក ៦៨ យើងអាចសិក្សាបាតុភាពនេះតាមទ្រឹស្តីសង្គមវិជ្ជា យើងសាកល្បងពិចាណារ ។ និន្នាការផ្តល់តម្លៃលើសំបកខាងក្រៅនៃសង្គមខ្មែរ ។ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរបច្ចុប្បន្ន មនុស្សនាំគ្នាឲ្យតម្លៃទៅលើរូបភាពច្រើនជាងខ្លឹមសារ ។ និន្នាការនេះកើតមានគ្រប់ទីកន្លែង និង គ្រប់វិស័យ ។ មិនថាក្នុងវិស័យនយោបាយ សេដ្ឌកិច្ច សង្គមកិច្ច ឬជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃឡើយ ។ ក្រុមអ្នកវិភាគសង្គមខ្មែរបានមើលឃើញថា នៅពេលដែលមនុស្សទូទៅហាក់ដូចជានាំគ្នាផ្តល់តម្លៃទៅលើរូបភាព តែភ្លេចគិតពីខ្លឹមសារ សង្គមអាចបាត់បង់និរន្តភាព និងភាពរឹងមាំទៅថ្ងៃអនាគត ។ នេះជាបញ្ញាដែលមិនអាចមេីលរំលងបាន ។សង្គមខ្មែរមានការផ្លាស់ប្តូរគួរឲ្យកត់សំគាល់បន្ទាប់ពីបានឆ្លងផុតពីសម័យកាលសង្រ្គាមមកកាន់សន្តិភាពវិញ ។ ពីសង្គមមួយដែលរស់ក្នុងរបាំងប្រពៃណីតឹងរឹងមកជាសង្គមបើកទូលាយ ។ ពីសង្គមមួយដែលអ្នកនយោបាយផ្តួលរំលំគ្នា ដោយប្រើអាវុធមកជាសង្គមដែលប្រើការបោះឆ្នោត និង ពីសង្គមដែលហែកហួរដោយសង្គ្រាមស៊ីវិល មកជាសង្គមសន្តិភាព ។ ទាំងនេះ គឺជាការវិវឌ្ឍន៍ដែលមានលក្ខណៈជ្រាលជ្រៅនិងហាក់ដូចជាគួរឲ្យមានមោទនៈ ។ ក៏ប៉ុន្តែការវិវឌ្ឍន៍មួយចំនួនបានឈានទៅរកទិសអវិជ្ជមានដ៏គ្រោះថ្នាក់ ។ ចំណុចលេចធ្លោមួយក្នុងចំណោមនោះគឺនិន្នាការនៃការផ្តល់តម្លៃលើរូបភាពខាងក្រៅច្រើនជាងខ្លឹមសារ ។

ជាការពិត បម្រែបម្រួលសង្គមពីសម័យកាលមួយទៅសម័យមួយ គឺជាចលនាដែលមិនអាចទប់បាន បុ៉ន្តែគេអាចតម្រង់ទិសវាបានប្រសិនបើគេបានគិតគូរជាមុន។នៅកម្ពុជានិន្នារនៃការផ្តល់តំលៃ មនុស្សដោយផ្អែកលើសម្បកក្រៅហាក់កំពង់តែដណ្តើមទីតាំងឈរជើងកាន់តែរឹងមាំឡើងជាលំដាប់ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ។បច្ចុប្បន្នគេហាក់ដូចជាគោរពកោតខ្លាចមនុស្សដែលមានទ្រព្យសម្បត្តិ បុណ្យ សក្តិដែលគេមើលឃើញភ្លាមៗ។ទស្សនះបែបហាក់បាននិងកំពុងអូសទាញមនុស្សឲ្យរត់តាមកាន់តែច្រើនឡើង។ជាក់ស្តែងអ្នករៀនសូត្រមួយចំនួនចង់បានសញ្ញាបត្របង្អួតគេ ជាជាងការចង់បាន ចំណេះដឹងពិតប្រាកដ។អ្នកមានលុយទទួលបានការគេារពទោះបីជាលុយនោះបានមកពីប្រភពណាក៏ដោយ។ប្រហែលជារត់តាមនិន្នាការនេះមន្រ្តីរាជការមួយចំនួនមានរថយន្តទំនេីប និងផ្ទះសម្បែង តម្លៃខ្ពស់ហួសពីប្រាក់ខែរបស់ខ្លួន។ −នៅក្នុងទិដ្ឌភាពនយោបាយវិញក៏ដូចគ្នា÷ទ្រឹស្តីប្រជាធិបតេយ្យបានរីកដុះដាលដល់គ្រប់មជ្ឈដ្ឌាន ពោលគឺមនុស្សគ្រប់គ្នាហាក់បានស្គាល់ពាក្សប្រជាធិបតេយ្យ បុ៉ន្តែថាតេីគេត្រូវអនុវត្តរបេៀបណាដេីម្បី ឲ្យប្រជាធិប្យតេយ្យប្រព្រឹត្តទៅដោយត្រឹមត្រូវតាមន័យពិតប្រាកដរបស់វា សំណួរនេះអាចឆ្លុះបពាា្ចំងបានពីភាពប្រទាំងប្រទេីសនៃការអនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន។ដោយសារតែមនុស្ស ហាក់ឲ្យតម្លៃទៅលេីរូបភាពសំខាន់ជាងខ្លឹមសារនេះហេីយបានជាពា្្ញឹកពា្ញយ អ្នកនយោបាយតែងតែបំភ្លេចខ្លឹមសារប្រជាធិបតេយ្យដោយផ្តោតតែលើរូបភាពសំបកក្រៅ។ទីបំផុតប្រជាពលរដ្ឌជាអ្នកវង្វេង ហើយជាពា្ញឹកពា្ញយពួកគេបានក្លាយជាអ្នកទទួលរងគ្រេាះព្រេាះភាពមិនច្បាស់លាស់របស់អ្នកនយោបាយ។

នៅក្នុងបរិបទសង្គមទូទៅវិញ

ការផ្តល់តម្លៃទៅលើរូបភាពសំបកក្រៅបាននិងកំពង់ធ្វេីឲ្យមនុស្សកាន់តែភ្លេចសីលធម៌និងគុណធម៌របស់មនុស្សដែលជាទូទៅគេមិនអាចមេីលឃេីញភ្លាមៗនេាះឡេីយ។ មនុស្សខ្លះមានគុណធម៌និងចំណេះដឹងខ្ពង់ខ្ពស់ប៉ុន្តែគ្មានទ្រព្យសម្បត្តិហុឺហាដូចគេក៏ត្រូវគេបំភ្លេចចេាលមិនឲ្យតម្លៃ។អ្នកអង្គុយស្រាវជ្រាវសរសេរសេៀវភៅច្រេីនជាអ្នកដែលគ្មានទ្រព្យពីព្រេាះសង្គមមិន ឲ្យតម្លៃដល់ការងាររបស់ពួកគេ។គ្រេាះថ្នាក់សង្គមនៅត្រង់ថា សំបកក្រៅមិនបពា្ជាាក់អំពីតម្លៃពិតប្រាកដរបស់មនុស្ស ឬវត្ថុអ្វីមួយនេាះឡើយ។ការផ្តល់តម្លៃលើទិដ្ឌភាពខាងក្រៅងាយធ្វើឲ្យមនុស្សយល់ ច្រឡំនៅក្នុងការសម្រេចចិត្ត ម្យ៉ាងទេៀតការឲ្យតម្លៃទៅលេីសម្ភារនិយមដែលជាគ្រេឿងបន្លំភ្នែកបានធ្វេីឲ្យរិចរឹលដល់ការងារជាច្រើនដែលមានប្រយេាជន៏សម្រាប់សង្គមេហីយវាបានធ្វើឲ្យមនុស្សជាច្រេីន បាក់ទឹកចិត្ត។ ជាងនេះទៅទេៀតគេហ៊ាន និយាយពាក្ស ត្រូវការមនុស្សធនធាន មិនត្រូវការធនធានមនុស្សទេ េនះជាកត្តាមួយ ៩០ មក ៦៨។ ់

ការបំរើសេវាជូនប្រជាជនរបស់មន្ត្រី

ភាពក្រអឹតក្រទមដល់ប្រជាជនដែលមកសំុសេវាមកពីមន្រ្តីគេជាឯកឧត្តម េបីមិនអេានលំទោននិងការងារក្រេាមតុកំុសង្ឃឹម េដាយហេតុថាពេលនេះហើយជាពេលលុយមកដល់ដើម្បីការមានបានរបស់គេមិនមែនគេទទួល

បេៀវត្សពីប្រជាជនត្រូវបំរើប្រជាជនវិញទេ។តើក្អែលកខ្វក់នេះលាងជ្រះទេ។

មន្រ្តីក្រេាមអំណាចត្រូវតែសាច់ញាតិរបស់គេ ពីព្រេាះពេលប្រជាជនមករកសេវាបំរើត្រូវទៅជួបមន្រ្តីក្រេាមដេីម្បីនិយាយពីក្រេាមតុជំនួសគេ ទោះជាប្រជននេាះក្រីក្រក៏ដោយ គ្មានទេមនសិការការងារ

មន្រ្តីក្រេាមអំណាចត្រូវតែេចះឪនលំទោន ឬេធ្វីជាទាសាទាសីទើបរស់នៅសុខក្នុងមុខតំណែង ទេាះជាអ្នកជំនាញការងារក៏ដេាយ ពាក្សគួរឲ្យឈឺចាប់គឺគ្មានអ្នក ការងារនៅតែធម្មតាបានផលយ៉ាងណា

ក៏គេមិនខ្វល់ដែរ ពីព្រេាះខុសយ៉ាងណាឲ្យតែមានលុយជូនផ្នាក់លេី គេនៅរក្សាមុខតំណែងគេដ៏ដែល។ពួកគេគិតតែពីស្វែងរកផលប្រយេាជន៏ផ្ទាល់ខ្លួនដេីម្បីបង្កើនទ្រព្យធនយ៉ាងសម្បូរបែបក្នុងខណះ ដែលជីវភាពប្រជាជន និង សេដ្ឌកិច្ចជាតិស្ដិតក្នុងស្ដានភាពក្រីក្រនៅឡើយ កត្តាទាំងនេះធ្វើឲ្យមានគម្លាតគ្នាយ៉ាងខ្លាំងរវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រ ធ្វើឲ្យមានការបែងចែកវណ្ណះក្នុងសង្គម ធ្វើឲ្យមានភាព ច្រណែនគ្នាក្នុងសង្គម ដែលជាហេតុនាំឲ្យមានទំនាស់សង្គម ចង់មិនចង់អ្នកខ្សោយត្រូវតែគាំទ្រការឃោសនាទោះជាពិតឬមិនក្លាយជាការពិតដែលអ្នកឃោសនានោះអះអាងថាគេនិងបំបាត់ស្ដានភាព នេះបាន។ ខ្លាំងជាងនេះ ពេលដែលការដាក់ចេញវិធានការបំបាត់ភាពមិនប្រក្រតីក្នុងសង្គមរបស់ថ្នាក់លើែលែងមានប្រសិទ្ទភាព ភាពទទួលខុសត្រូវការងារចំពោះមុខងាររបស់មន្រ្តីដែលទទួលភារកិច្ច លែងមានក្នុងរបាយការណ៏ មានតែពាក្សបពេា្ជារលើកជើង ស្ដានភាពនេះអ្នកឆ្លេៀតឧ៍កាសកេងចំណេញងាយស្រួលក្នុងការទទួលផល នេះជាកត្តាមួយ ៩០ មក ៦៨។

ការបន្តវេនក្នុងសង្គមកម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ន

ក្រោយថ្ងៃរំដោះ៧មករា១៩៧៩ កម្ពុជាបានជួបនូវវិបត្តិដ៏ធំជាច្រើនសម្រាប់សង្គមកម្ពុជា ក្រោយពេលដែលខ្មែរក្រហមបានកម្ទេចចោលនូវធនធានមនុស្សព្រមទាំងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវ័ន្តនិងកម្មសិទ្ធិបុគ្គលនានាចោលស្ទើតែទាំងអស់ ការកសាងពីចំណុចសូន្យក្នុងការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្សត្រូវបានចាប់ផ្តើមសារជាថ្មី វាប្រៀបដូចជាការកសាងធនធានមនុស្សពីយុគសម័យបុរេប្រវត្តិឡើងវិញដោយអនុវត្តនូវទ្រឹស្តីមួយ អ្នកចេះច្រើនបង្រៀនអ្នកចេះតិច អ្នកចេះតិចបង្រៀនអ្នកមិនចេះ។ ជាភ័ព្វសំណាងនៃសង្គមខ្មែរហាក់កំពុងស្គាល់ការផ្លាស់ប្តូរមួយគួរឲ្យកត់សំគាល់នាតំណាក់កាលអំឡុងពាក់កណ្តាលទស្សវត្ស៨០និងបន្តមកចុងទសវត្ស៩០ និងបន្តហក់ងើបយ៉ាងខ្លាំងក្លានៅដើមសហវត្សថ្មីនេះ ធនធានមនុស្សដែលជាយុវជនបានបណ្តុះបណ្តាលតាមរយៈគ្រឹស្ថានរដ្ឋនិងឯកជនបានបន្តហូរចូលយ៉ាងច្រើនក្នុងសង្គមកម្ពុជា យុវជនកំពុងបង្ហាញពីតួនាទីកាន់តែសំខាន់ឡើងក្នុងសង្គមប៉ុន្តែ ការបន្តរវេនមនុស្សជំនាន់ចាស់និងយុវជនស្រករក្រោយហាក់កំពុងជួបវិបត្តិមួយពិបាកដោះស្រាយ ។ ការតភ្ជាប់ជំនាន់មនុស្សពីមួយទៅមួយគឺពីមនុស្សចាស់ទៅយុវជនស្រករក្រោយដែលគេហៅថា ជាការបន្តវេននោះកំពុងជួបឧបសគ្គធំធេង។ មនុស្សចាស់មួយចំនួនប្រកាន់គំនិតអភិរក្សហួសហេតុដោយមិនចង់ប្រគល់ ការងារឱ្យក្មេងស្រករក្រោយឡើយ រីឯយុវជនជំនាន់ក្រោយខ្លះដែលអាងលើសញ្ញាបត្រ ហាក់ដូចជាមើលស្រាលមនុស្សចាស់ដែលគ្មានសញ្ញាបត្រស្មើនឹងខ្លួន ការមិនចុះសម្រុងគ្នានេះត្រូវគេមើលឃើញថាជាវិបត្តិធំធេងសម្រាប់សង្គមខ្មែរដែលត្រូវតែដោះស្រាយ។ មិនថានៅតាមមន្ទីរក្រសួងសាធារណះ ឬក៏នៅតាមកន្លែងធ្វើការផ្សេងទៀតឡើយមនុស្សជំនាន់ចាស់ និងមនុស្សស្រករក្រោយហាក់កំពុងបង្ហាញគម្លាតគ្នាគួរឲ្យកត់សម្គាល់។ បញ្ហានេះមានសភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងរដ្ឋបាលសាធារណៈនិងនៅតាមមន្ទីរក្រសួងជាច្រើន មនុស្សចាស់និងយុវជនស្រករក្រោយហាក់មិនអាចធ្វើសមាហរណកម្មផ្នត់គំនិតនិងការងារជាមួយគ្នាទាល់តែសោះ មនុស្សចាស់អាងលើអាយុ អាងលើបទពិសោធន៍ និងអតីតភាពការងារយូរឆ្នាំក៏មើលស្រាលក្មេងៗ ដែលមានបទពិសោធន៏ការងារនៅក្មេងខ្ចី បើទោះពួកគេមានសញ្ញាប័ត្រខ្ពស់ជាងក៏ដោយ។ ចំណែកក្មេងស្រករក្រោយវិញដោយអាងលើសញ្ញាបត្រនិងចំណេះដឹងខាងពត៍មានវិទ្យា និងបច្ចេកវិទ្យាថ្មីខ្លះដែលចាស់គ្មាន ក៏ផ្តើមពើងទ្រូង ហើយមើលស្រាលសមត្ថភាពមនុស្សចាស់វិញ។

ការមិនចុះសម្រុងគ្នានេះបាននិងកំពុងបង្កឱ្យមានគម្លាតដាច់ពីគ្នាកាន់តែឆ្ងាយរវាងជំនាន់មនុស្សមួយទៅមនុស្សមួយទៀត ដែលពិបាកនឹងតភ្ជាប់គ្នា នៅកន្លែងធ្វើការ មនុស្សចាស់ហាក់ព្រួយបារម្ភអំពីមហិច្ឆតាចង់ដណ្តើមកៅអីរបស់់ខ្លួនពីសំណាក់ក្មេងស្រករក្រោយខណៈដែលយុវជនខ្លះវិញមើលស្រាលមនុស្សចាស់ ថា ធ្វើការតាមបែបបុរាណហួសសម័យ ហើយមិនព្រមទទួលស្គាល់សមត្ថភាពក្មេងជំនាន់ក្រោយព្រោះខ្លាចអន់។ ម៉្យាងទៀតមនុស្សចាស់ខ្លះ ក្រាញននៀលនិងតួនាទីមិនព្រមផ្ទេរការងារឲ្យទៅស្រករក្រោយឡើយ បើទោះបីជាដល់អាយុចូលនិវត្តន៏ទៅហើយក្តី ក៏មិនព្រមឈប់ ដែលធ្វើឱ្យអ្នកស្នងការងារបន្តអស់សង្ឃឹម។ ជាការពិតគ្រប់សង្គមនានាលើសកលលោក យុវជនជាអ្នកស្នងបន្តរវេនពីមនុស្សចាស់ ប្រៀបដូចជាទំពាំងស្នងឫស្សី នៅក្នុងសង្គមមួយមនុស្សចាស់ និងមនុស្សជំនាន់ក្រោយជាធាតុផ្សំពីរលក្ខណៈជាវិចារវិទ្យា ដើម្បីបន្តរនិរន្តរភាពនៃការអភិវឌ្ឈប្រទេសជាតិ មនុស្សចាស់ដែលពោពេញដោយបទពិសោធន៏ការងារត្រូវផ្ទេរចំណេះដឹង ចំណេះធ្វើ និងបទពិសោធន៏ទាំងឡាយរបស់ខ្លួនទៅឱ្យកូនចៅ ឬមនុស្សស្រករក្រោយ ហើយរីករាយនិងឃើញពួកគេមានសមត្ថភាពលើសពីអ្វីដែលខ្លួនមាន ចំណែកក្មេងជំនាន់ក្រោយវិញត្រូវត្រៀមខ្លួនទទួលយកបទពិសោធនិងចំណេះដឹងពីមនុស្សចាស់។ នេះជាទស្សនៈជឿនលឿនសម្រាប់គ្រួសារមួយក៏ដូចជាសង្គមមួយដែលមនុស្សគ្រប់គ្នាគួរប្រកាន់យក។ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលជំនាន់ទាំងពីរនេះមិនចុះសម្រុងគ្នាហើយចាំតែមើលបំណាំគ្នា បូញមាត់ និងបត់ដំដៃដាក់គ្នា តើអនាគតប្រទេសជាតិនិងទៅជាយ៉ាងណា?។ នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន សញ្ញាដ៏គ្រោះថ្នាក់នេះហាក់កំពុងកើតឡើងយ៉ាងពេញបន្ទុកដែលជាសញ្ញានៃវិបត្តិសង្គមដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមួយប្រៀបបីដូចជាជម្ងឺមហារីក។ នៅតាមកន្លែងធ្វើការនានា គេតែងតែលឺការរអ៊ូរទាំអំពីភាពមិនចុះសំរុងគ្នានេះស្ទើគ្រប់ទីកន្លែង។ ការមិនចុះសម្រុងគ្នាដោយសារបក្ខពួក និងនិន្នាការនយោបាយជារឿងមួយ រីឯការមិនចុះសម្រុងគ្នាដោយសារវ័យ និងរបៀបធ្វើការខុសគ្នាជារឿងមួយទៀត សម្រាប់ក្រសែភ្នែកអ្នកវិភាគសង្គមខ្មែរ មានមូលហេតុច្រើនយ៉ាងដែលនាំឱ្យកើតមានវិបត្តិនេះ។ មូលហេតុទាំងនោះវាផ្តើមចេញពីបម្លាស់ប្តូររបបសង្គម និងនយោបាយជាចម្បង។ កាលពីមុនការឈានទៅកាន់តំណែងតួនាទីក្នុងរដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជាក្នុងសង្គមត្រូវពឹងពាក់លើប្រវត្តិរូបតស៊ូខាងនយោបាយ។ នេះជាហេតុផលដែលមនុស្សចាស់ជាច្រើនមានតំណែងសំខាន់តែគ្មានសញ្ញាបត្រខ្ពស់។ បច្ចុប្បន្នសង្គមបានផ្លាស់ប្តូរ មនុស្សសម័យនេះអាងលើសញ្ញាបត្រ ទោះជាសញ្ញាបត្រខ្លះមិនបញ្ជាក់ពីសមត្ដភាពពិតប្រាកដក៏ដោយ។ ការវិវឌ្ឈន៍ខុសគ្នារវាងសង្គមក្នុងសម័យបច្ចេកវិទ្យាទំនើបបច្ចុប្បន្ន ខុសពីសម័យសង្គមចាស់បុរាណពីមុន ក៏រួមចំណែកធ្វើឱ្យផ្នត់គំនិតមនុស្សផ្លាស់ប្តូរខុសគ្នាដែរ។ មនុស្សសម័យមុនខ្លះបត់បែនមិនទាន់សភាពការណ៏ ខណៈដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយដើរលឿនហួសពេកដែលគេនឹកស្មានមិនដល់ ក្រៅពីនោះបញ្ហាផលប្រយោជន៍ដែលកំពុងគ្របសង្កត់លើផ្នត់គំនិតមនុស្សជាទូទៅបានជម្រុញឱ្យម្នាក់ៗហាក់ដូចជាគិតភាពចង់មានចង់បាន ដោយឱ្យតម្លៃទៅលើសម្ភារៈនិយមជាជាងចំណេះដឹងដែលលប់បាត់លើការអៀនខ្មាស់និងសីលធម៍ សុជីវធម៍ដែលដូនតាបានបន្សល់មកសម្រាប់អនុវត្តក្នុងសង្គម។ តើហេតុផលខាងលើជាបាតុភូត ៩០ មក ៦០ ឬទេ? សម្រួលអត្ថបទពីម្ចាស់ដើម ដោយ virak chy

ព្រះពុទ្ធសាសនាជា«ឃ្លាំងឱសថ»សម្រាប់ព្យាបាលជំងឺសង្គម!

នៅកម្ពុជា ពលរដ្ឋជាង ៩៥ ភាគរយកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា ហើយព្រះពុទ្ធសាសនាត្រូវបានចាត់ទុកជាសាសនារបស់រដ្ឋ។ ប៉ុន្តែ សង្គមមួយនេះបែរជាសម្បូរដោយបញ្ហាចាក់ស្រេះរាប់រយជំពូកដែលបណ្តាលមកពីការស្រុតចុះនៃសីលធម៌សង្គមទៅវិញ។ អំពើហិង្សា ការកេងប្រវ័ញ្ច ការសេពគ្រឿងស្រវឹង និង អំពើអសីលធម៌ជាច្រើនទៀតកើតមានជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ នេះសបញ្ជាក់ថា ទស្សនវិជ្ជាព្រះពុទ្ធសាសនាដែលប្រៀបបាននឹង«ឃ្លាំងឱសថ»សម្រាប់ព្យាបាលជំងឺសង្គមនោះមិនទាន់ត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីទាញយកប្រយោជន៍ឲ្យសមស្របនៅឡើយ។ តើហេតុអ្វីបានជាដូច្នេះ? នៅកម្ពុជា មានពិធីបុណ្យបែបព្រះពុទ្ធសាសនាច្រើនណាស់ក្នុងមួយឆ្នាំ។ ពិធីបុណ្យសាសនាធំៗមានដូចជា មាឃបូជា វិសាខបូជា និងភ្ជុំបិណ្ឌ ជាដើម។ ក្រៅពីពិធីបុណ្យធំៗ ប្រជាពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរក៏តែងប្រារព្ធពិធីបុណ្យតាមបែបសាសនាជាច្រើនទៀតនៅតាមផ្ទះសម្បែង និងទីវត្តអារាមនានា។

ជាការពិត តម្លៃជាសាកលរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាគឺស្ថិតនៅត្រង់ទស្សនវិជ្ជាដែលបង្កប់ដោយអត្ថន័យ សន្តិភាព និង អហិង្សា។ ការអត់ឱននិងមិនបៀតបៀនគ្នាដែលជាស្នូលនៃទស្សនវិជ្ជាព្រះពុទ្ធសាសនាក៏ជាគោលការណ៍គោរពសិទ្ធិមនុស្សដែលពិភពលោកប្រាថ្នាចង់បាន។ ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បន្ននេះ មនុស្សជាច្រើនហាក់ដូចជាគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាតែសម្បកក្រៅ តែបែរជាបណ្តោយខ្លួនឲ្យធម៌ប្រមាទដឹកមុខទៅវិញ។

ជាក់ស្តែង អំពើហិង្សា ការសេពគ្រឿងញៀន គ្រឿងស្រវឹង ការឈ្លក់វក់វីនឹងអំណាច បុណ្យស័ក្តិ ទឹកប្រាក់ និងសម្ភារៈនិយមជាដើមកំពុងតែវាយលុកយ៉ាងពេញទំហឹងទៅលើមនុស្សខ្មែរជាច្រើន។ នៅកម្ពុជា ក្នុងចំណោមប្រជាជនសរុបប្រមាណជា ១៥ លាននាក់ មានអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាដល់ទៅជាង ៩៥% ។ នៅទូទាំងប្រទេសមានវត្តព្រះពុទ្ធសាសនាសរុបចំនួនជាង ៤ ៣០០ វត្ត និង មានព្រះសង្ឃសរុបប្រមាណជា ៥ ម៉ឺនអង្គ។ ចំនួននេះអាចពន្យល់បានអំពីជំនឿដ៏មុតមាំរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរទៅលើព្រះពុទ្ធសាសនាហើយវាក៏ស័ក្តិសមណាស់ដែលប្រទេសនេះចាត់ទុកព្រះពុទ្ធសាសនាជាសាសនារបស់រដ្ឋ។

ប៉ុន្តែ គួរអ្វីដែលគួរកត់សម្គាល់នោះគឺ ទស្សនវិជ្ជាដ៏មានតម្លៃរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាដែលប្រៀបបាននឹង«ឃ្លាំងឱសថ»សម្រាប់ព្យាបាលជំងឺសង្គមនោះមិនទាន់ត្រូវបានប្រើប្រាស់ឲ្យបានត្រឹមត្រូវដើម្បីលើកកម្ពស់សុខមាលភាពសង្គមនៅឡើយទេ។ មនុស្សវ័យចំណាស់មួយចំនួនដែលតាំងខ្លួនជាអ្នកគោរពនិងប្រតិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនាតែបែរជាប្រព្រឹត្តផ្ទុយពីគោលការណ៍សាសនាទៅវិញ ខណៈដែលយុវវ័យជំនាន់ក្រោយភាគច្រើនបែរជាចាត់ទុកព្រះពុទ្ធសាសនាថា«ហួសសម័យ»ឬក៏ជាកិច្ចការរបស់មនុស្សចាស់តែប៉ុណ្ណោះ។

តាមពិតព្រះពុទ្ធសាសនាមានតម្លៃសម្រាប់មនុស្សគ្រប់វ័យនិងគ្រប់ស្រទាប់សង្គម ប៉ុន្តែអ្វីដែលនៅខ្វះគឺវិធីសាស្ត្រដើម្បីទាក់ទាញមនុស្សឲ្យចូលរួមតែប៉ុណ្ណោះ។ ជាក់ស្តែង សមាគមព្រះសង្ឃមួយចំនួនដែលបានអនុវត្តកម្មវិធីអប់រំតាមបែបព្រះពុទ្ធសាសនានៅតាមសាលាក៏បានទាក់ទាញយុវវ័យជាច្រើនឲ្យស្តាប់ព្រះធម៌អប់រំចិត្តផងដែរ។ ដូច្នេះ ទន្ទឹមនឹងការស្តីបន្ទោសយុវវ័យថាមិនចាប់អារម្មណ៍ទៅលើព្រះពុទ្ធសាសនា គេក៏ត្រូវចោទសួរដែរថាតើស្ថាប័នសាសនាបានធ្វើអ្វីខ្លះក្នុងន័យបញ្ជ្រាបការអប់រំទស្សនវិជ្ជាព្រះពុទ្ធសាសនាទៅដល់យុវជនស្រករក្រោយ?

ជាការពិត ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូទ្រង់បានឈ្វេងយល់រួចស្រេចទៅហើយថា សាសនារបស់ព្រះអង្គនឹងត្រូវផុតរលត់ត្រឹមរយៈពេល៥០០០ព្រះវស្សា។ ការផុតរលត់នៃព្រះពុទ្ធសាសនាមិនមែនបណ្តាលមកពីសាសនាដទៃណាមកបំផ្លាញឡើយតែគឺដោយសារ«អ្នកគោរពនិងប្រតិបត្តិ»ព្រះពុទ្ធសាសនាខ្លួនឯងដែលជាអ្នកបំផ្លាញ។ បញ្ហាចាក់ស្រេះក្នុងសង្គមដែលកើតមានបច្ចុប្បន្នទំនងជាភស្តុតាងដែលអាចបញ្ជាក់ពីបញ្ហានេះបាន។

យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ការពង្រឹងព្រះពុទ្ធសាសនាគឺជាកិច្ចការដែលមិនអាចមើលរំលងបាន។ ទន្ទឹមនឹងនោះ សំណួរមួយទៀតដែលសំខាន់ហើយត្រូវរកចម្លើយនោះគឺ តើហេតុអ្វីបានជាប្រទេសកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាបែរជាសម្បូរហិង្សានិងអបាយមុខផ្សេងៗទៅវិញ? មូលហេតុគឺមកពី ទាំង«អ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា»និងទាំងស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកិច្ចការសាសនាមិនទាន់ផ្តល់តម្លៃគ្រប់គ្រាន់ដល់សាសនារបស់រដ្ឋនៅឡើយពោលគឺ ពួកគេច្រើនតែធ្វើគម្រប់កិច្ចឬនិយាយតាមបែបផ្សេងចូលចិត្តនិយាយតែមាត់តែមិនអនុវត្តដូចមាត់ថា។

ដូច្នេះ អ្នកតម្រង់ទិសសង្គមទាំងឡាយគួរទាញយក«ឱសថ»ចេញពីឃ្លាំងព្រះពុទ្ធសាសនាមកប្រើប្រាស់ឲ្យអស់លទ្ធភាពដើម្បីព្យាបាលជំងឺសង្គមជាពិសេសដើម្បីបន្សាបមេរោគហិង្សានិងការប្រមាទចេញពីមនុស្សខ្មែរគ្រប់គ្នា។ ប្រសិនបើមេរោគទាំងនោះអាចព្យាបាលបានមែន សង្គមខ្មែរនឹងស្គាល់តម្លៃសីលធម៌ឡើងវិញ ហើយប្រទេសជាតិនឹងស្គាល់សុខសន្តិភាពនិងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងពេញលេញជាក់ជាមិនខាន៕

គុណប្រយោជន៍នៃការធ្វើសមាធិ

សមាធិ ជាការអនុវត្ត ដ៏ចំណាស់មួយ ក្នុងពុទ្ធសាសនា។ នៅពេលឮពាក្យថាសមាធិភ្លាម នោះគេនឹកគិតភ្លែតដល់ធម៌ ដល់សាសនា។ ប៉ុន្តែចាប់ពីជាង២០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះមក សមាធិ បានទទួលការស្វាគមន៍ពីសំណាក់ពិភពវេជ្ជសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រ។ សមាធិ មានគុណប្រយោជន៍ច្រើនណាស់សម្រាប់សុខភាព ប្រសិនយើងអនុវត្តធ្វើជាប្រចាំ រៀងរាល់ថ្ងៃ ពី១០ ទៅ៣០នាទីម្តង និងក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ។ ធ្វើសមាធិ អាចពន្យឺតភាពចាស់ទ្រុឌទ្រោមនៃខួរក្បាល និងជួយឱ្យខួរក្បាលមានសមត្ថភាពប្រសើរឡើង ព្រមទាំងអាចជួយគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍បានទៀត កាត់បន្ថយអារម្មណ៍ឡើងស្ត្រេស និងសម្រួលដំណេក។

នៅពេលឮពាក្យថា សមាធិ យើងនឹងនឹកគិតដល់ភ្លាម ដល់ការប្រារព្ធសាសនា ប៉ុន្តែតាំងពីឆ្នាំ១៩៧០មក គ្រូពេទ្យឯកទេសផ្នែកចិត្តសាស្ត្រជាតិអាមេរិក បានប្រែក្លាយសមាធិជាវិធីសាស្ត្រព្យាបាលសម្រួលផ្លូវចិត្ត អារម្មណ៍ ដែលលែងមានលក្ខណៈសាសនា។ នៅឆ្នាំ១៩៧៩ សាស្ត្រាចារ្យវេជ្ជសាស្ត្រ Jon Kabat-Zinn បានសម្រេចរៀបចំជាកម្មវិធីសិក្សាសមាធិរយៈពេល ៨ សប្តាហ៍មានឈ្មោះ ថា MBSR "Mindfulness based stress reduction" ដែលប្រែតាមពាក្យមួយបានថា កាត់បន្ថយស្ត្រេសទាំងនៅមានស្មារតីពេញ។

តាំងពីនោះមក ការធ្វើសមាធិបានក្លាយជាជម្រើសកាន់តែច្រើនឡើងៗរបស់ពិភពវេជ្ជសាស្ត្រ ! ក្រុមគ្រូពេទ្យអាមេរិក បានចាប់ផ្តើមមុនគេ បន្ទាប់មកគឺបារាំង។ សមាធិទំនងជាផ្តល់ប្រយោជន៍ច្រើនដល់សុខភាព និងផ្តល់ឥទ្ធិពលល្អដល់ខួរក្បាល ដូចជា លើកទឹកចិត្ត កាត់បន្ថយស្ត្រេស បង្កើនការផ្តុំអារម្មណ៍ បំភ្លេចការឈឺចុកចាប់រ៉ាំរ៉ៃ និងជួយសម្រួលដំណេក។

សមាធិបច្ចេកទេសប្រឆាំងនឹងស្ត្រេស

ជាច្រើនឆ្នាំចុងក្រោយមកនេះ សមាធិលែងមានរូបភាពជាសាសនាទៀតហើយ ! សមាធិត្រូវបានគេរាប់ជាបច្ចេកវិទ្យាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការឡើងស្ត្រេស និងជំងឺគេងមិនលក់ទៅវិញ ដ៏ពេញនិយម។ នៅអឺរ៉ុប ជាក់ស្តែងនៅបារាំង គេអាចរករៀនធ្វើសមាធិ នៅតាមមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាកលំហែ មិនមែននៅតែតាមទីវត្តអារាម ឬទីសាសនាទេ។ សមាធិ គឺជាការផ្តល់ពេលវេលាឱ្យខ្លួនឯង អង្គុយនិងអង្កេតមើលស្ថានភាពអារម្មណ៍ ស្វែងរក ភាពស្ងប់ និងភាពធូរស្បើយ ឆ្ងាយពីភាពពុះកញ្ជ្រោល សំឡេង សម្ពាធ ពីថ្ងៃ។ នៅពេលអារម្មណ៍បានស្ងប់ មូលល្អ នោះស្ត្រេសក៏ធ្លាក់ចុះ ហើយការងងោគងងុយនឹងលេចឡើង ដំណេកក៏បានស្ងប់ល្អដែរ។

បង្កើតឱកាសស្ងប់ល្អ ចេះស្តាប់អារម្មណ៍និងសរីរាង្គខ្លួនប្រាណ ផ្តោតឬផ្តុំអារម្មណ៍ទៅលើចលនាដង្ហើម ទៅលើពេលវេលាជាក់ស្តែង នេះហើយជាកម្មវត្ថុនៃហាត់រៀនធ្វើសមាធិ ដែលតែងអាចប្រព្រឹត្តជាក្រុម (១ម្តងមួយម៉ោង) ដោយម្នាក់ឯង។ ស្តាប់ទៅងាយទេ តែជាលំហាត់ដ៏លំបាក។

ក្រៅអំពីជាលំហាត់សម្រាកលំហែអារម្មណ៍ ការធ្វើសមាធិ ពិភពវេជ្ជសាស្ត្របានងាកមកជ្រើសរើសប្រើជាវិធីសាស្ត្រព្យាបាលទប់ស្កាត់ការលាប់ជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្ត ឬហៅថាវិធីសាស្ត្រព្យាបាលអារម្មណ៍ទាំងនៅមានស្មារតីពេញលេញ។ ដើម្បីប្រឈមរស់ជាមួយនឹងជំងឺមហារីក គ្រូពេទ្យឯកទេសនៅប្រទេសលោកខាងលិចក៏បានស្នើឱ្យ អ្នកមានផ្ទុកជំងឺមហារីក អ្នកកំពុងទទួលការព្យាបាល ឬអ្នកទើបងើបពីឈឺ ប្រតិបត្តិការធ្វើសមាធិ ជាប្រចាំ។

សមាធិកាត់បន្ថយភាពចាស់ជរា

ស្រទាប់ប្រព័ន្ធប្រសាទដ៏ក្រាស់ក្នុងលលាដក្បាលមនុស្ស មាននិន្នាការស្រកចុះទៅតាមភាពចាស់ជរារបស់យើង។ ការធ្វើសមាធិ ពន្យឺតការស្រកស្រទាប់ប្រព័ន្ធប្រសាទផង និងទន្ទឹមពេលជាមួយគ្នានោះ វាក៏អាចបន្ថយល្បឿននៃភាពចាស់ទ្រុឌទ្រោមរបស់ខួរក្បាលផង។ ការសិក្សាលើខួរក្បាលអ្នកធ្វើសមាធិ ជាច្រើនឆ្នាំ និងជាច្រើន ម៉ោង (ចាប់ពី ១៥០០០ ទៅ៣ម៉ឺនម៉ោង) សមាធិ ចាប់មានឥទ្ធិពល និងចាប់មានប្រសិទ្ធភាពលើខួរក្បាល មិនឱ្យចាស់ជរាទៅតាមអាយុ ពោលគឺបើតាមរូបភាពស្កាន អ្នកធ្វើសមាធិ រក្សាម៉ាសមាឌខួរក្បាលបានល្អជាង និងស្រកចុះតិចជាង អ្នកមិនធ្វើសមាធិ ដែលមានវ័យស្របាលគ្នា។

ជាធម្មតា ខ្លួនប្រាណមនុស្សយើងមានអារម្មណ៍ មានញាណទទួលដឹងអ្វីៗសព្វយ៉ាង គឺដោយសារតែការផ្តល់សញ្ញា ផ្តល់ព័ត៌មាន ប្រទាក់គ្នាឆ្លងពីប្រព័ន្ធប្រសាទមួយទៅប្រព័ន្ធប្រសាទមួយទៀត។ ហើយការធ្វើសមាធិនឹងសម្រួលឱ្យប្រព័ន្ធប្រសាទមានចំណងប្រទាក់ភ្ជាប់គ្នាថ្មីៗបន្ថែមទៀត។ មានន័យថា បុគ្គលណាបានធ្វើសមាធិ ងាយនឹងចងចាំ ទទួលយក និងឆាប់ចេះ នូវអ្វីដែលថ្មី ព្រោះខួរក្បាលមានដំណើរការល្អ។ ម្យ៉ាងវិញ ការធ្វើសមាធិទំនងជាបានមនុស្សយើងឱ្យងាយសម្របខ្លួននៅនឹងស្ថានការណ៍ ព្រមទាំងមានទឹកចិត្តស្រស់ថ្លាប្រសើរឡើង។

ការសិក្សា ថ្មីបន្ថែម នឹងអាចវាយតម្លៃអំពីឥទ្ធិពលនៃការធ្វើសមាធិចំពោះការវិវឌ្ឍនៃទំហំខួរក្បាល ដែលចេះតែរួញទៅ ទៅតាមវ័យចំណាស់របស់មនុស្ស និងដែលធ្វើមនុស្សចាស់បាត់បង់បន្តិចម្តងការយល់ដឹង និងការចងចាំ។ គ្រូពេទ្យឯកទេសមនុស្សចាស់ ចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងណាស់ នឹងវិធីសាស្ត្រធ្វើសមាធិ ទាំងនៅមានស្មារតីពេញលេញ។ ស្ត្រេស មានកង្វល់ និងធ្លាក់ទឹកចិត្ត សុទ្ធសឹងជាកត្តាដែលនាំឆាប់កើត ឆាប់មានការវិវត្តជំងឺវង្វេងវង្វាន់ ហើយអ្នកស្រាវជ្រាវលើកឃើញ សមាធិ ជាវិធីសាស្ត្រមួយសម្រាប់ទប់ស្កាត់ ឬកំរិតផលវិបាកនៃសង្គមព្រោះជំងឺវង្វេងវង្វាន់។ អ្នកស្រាវជាវ ជាតិបារាំង បែលហ្សិក អង់គ្លេស អាល្លឺម៉ង់ ស្វីស អេស្ប៉ាញ កំពុងសិក្សារួមគ្នាលើមនុស្សចាស់ចាប់អាយុ៦៥ឆ្នាំឡើងទៅ អំពីឥទ្ធិពលនៃការធ្វើសមាធិ និងការសិក្សាភាសាបរទេស ចំពោះភាពចាស់នៃខួរក្បាល ដែលនឹងអាចផ្តល់លទ្ធផលនៅក្នុងពេលឆាប់ៗខាងមុខ។

សមាធិសម្រួលការគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍

ឥទ្ធិពលមួយទៀតរបស់សមាធិ គឺឥទ្ធិពលទៅលើអារម្មណ៍ ! ខួរក្បាលមនុស្សមានពីរភាគ អារម្មណ៍វិជ្ជមាននៅភាគខាងឆ្វេង និងអារម្មណ៍អវិជ្ជមាននៅខួរក្បាលផ្នែកខាងស្តាំ។ ចំពោះអ្នកធ្វើសមាធិ ដែនអារម្មណ៍វិជ្ជមាននឹងរីករាលឆ្លងទៅស៊ីខូងចូលដល់ក្នុងដែនអារម្មណ៍អវិជ្ជមាន។ ដោយសារតែមូលហេតុនេះហើយ ទើបនៅប្រទេសលោកខាងលិច មានអ្នកចូលចិត្តធ្វើសមាធិកាន់តែច្រើនឡើងៗ។ ថ្វីបើការធ្វើសមាធិ បាននាំឱ្យយើងមានភាពធូរស្បើយក្នុងអារម្មណ៍មែន ប៉ុន្តែសមាធិគ្មានលទ្ធិពលលើអាកប្បកិរិយារបស់យើងទេ។ នេះបើគេជឿតាមការសិក្សាវិទ្យាសាស្ត្រចំនួន២០ ដែលបានវិភាគឃើញថា ការធ្វើសមាធិ បាននាំឱ្យបុគ្គលអ្នកធ្វើនោះ ស្រស់ស្រាយ ចេះយោគយល់ចិត្ត អារម្មណ៍ល្អ បាត់ទុក្ខកង្វល់ ធ្លាក់ស្ត្រេសមែន តែមានកំរិតបំផុតចំពោះអត្តចរិក អាកប្បកិរិយាពីកំណើត។

ប៉ុន្តែសូមចងចាំថា ទោះធ្វើសមាធិជាវិធីសាស្ត្រព្យាបាលជំងឺ ឬដើម្បីបន្ធូរអារម្មណ៍ក្តី ក៏សមាធិអាចមានប្រសិទ្ធភាពល្គិកណាតែអ្នកអនុវត្តធ្វើជាប្រចាំ ដោយញឹកញាប់ ឬប្រសើរបំផុតត្រូវធ្វើជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែមិនមែនដាច់ខាតត្រូវទៅធ្វើនៅមជ្ឈមណ្ឌល ឬមណ្ឌលសាសនាទេ មានវិធីរៀនធ្វើសមាធិច្រើនបែបច្រើនយ៉ាងណាស់ និងធ្វើនៅតែផ្ទះ តែម្នាក់ឯងក៏បាន។ អ្វីដែលចាំបាច់ម្យ៉ាង គឺភាពស្ងប់ស្ងាត់ ! ហើយបើអ្នកគ្មានពេលទំនេរទេ ១០នាទីក្នុងមួយថ្ងៃ គឺគ្រប់គ្រាន់ហើយសម្រាប់ធ្វើសមាធិ។

សូមចាប់ផ្តើមថ្ងៃនេះ ជាមួយយើងខ្ញុំ

ជ្រើសរើសទីស្ងប់ស្ងាត់ គ្មានទូរទស្សន៍ គ្មានទូរស័ព្ទ … សូមស្តាប់និងនៅជាមួយខ្លួនអ្នក …អង្គុយក៏បាន ទម្រេខ្លួនក៏បាន តែកុំគេង … ដកដង្ហើមមួយៗ ស្រូបខ្យល់ចូល ដកដង្ហើមចេញ …. ផ្តោតអារម្មណ៍តែទៅលើចលនាដង្ហើម ….ស្តាប់សភាពរាងកាយ ហើយបន្ធូរអារម្មណ៍ … បន្តដកដង្ហើមវែងៗមួយៗ ហើយរាប់ដង្ហើមចេញរាប់ដង្ហើមចូលរបស់អ្នក … តាមដានដំណើរខ្យល់ដងដង្ហើមរបស់អ្នកដែលចូលតាមរន្ធច្រមុះ រួចធ្លាក់ចុះទៅក្នុងពោះ …ប្រសិនបើអ្នកបែកអារម្មណ៍ គិតដល់រឿងអ្វីផ្សេងសូមមើលបញ្ហានោះ... រួចងាកមកគិតអំពី ចលនាដង្ហើមរបស់អ្នកវិញ បន្តស្រូបចូល និងដកដង្ហើមចេញវែងៗ ... សូមកុំចុះចាញ់នៅពេលបែកអារម្មណ៍... ដាស់ស្មារតីត្រលប់ស្តាប់ដង្ហើមវិញ...

គម្លាតកាន់តែឆ្ងាយរវាងអ្នកមាន និងអ្នកក្រក្នុងសង្គមខ្មែរ

ការរីកដុះដាលព្រោងព្រាតនៃក្លឹបរាត្រី ខារ៉ាអូខេ និងក្លឹបកម្សាន្តសប្បាយផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងរាជធានី និងទីប្រជុំជនមួយចំនួននៅទូទាំងប្រទេសជាសក្ខីភាពនៃតម្រូវការសប្បាយចាយលុយមិនចេះអស់របស់ពួកអ្នកមាន។

នៅជ្រុងម្ខាងទៀត ពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនដើរត្រាច់រង្គាត់គ្រប់ច្រកល្ហកដើម្បីស្វែងរកអាហារបំពេញក្រពះដោយលំបាក។ អ្នកខ្លះត្រូវប្រថុយជីវិតឆ្លងដែនខុសច្បាប់ទៅស្វែងរកការងារធ្វើនៅប្រទេសជិតខាងរហូតត្រូវគេបាញ់សម្លាប់យ៉ាងអយុត្តិធម៌ក៏មាន។ ទាំងនេះជាសក្ខីភាពនៃភាពក្រីក្រតោកយ៉ាករបស់ជនជាតិខ្មែរមួយចំនួន។ ដោយមិនរាប់បញ្ចូលអ្នកមានជីវភាពមធ្យម ទិដ្ឋភាពទាំងពីរដូចបានរៀបរាប់ខាងលើកំពុងផុសត្រដែតឡើងហើយញែកពលរដ្ឋខ្មែរទាំងពីរក្រុមឲ្យឃ្លាតពីគ្នាកាន់តែឆ្ងាយទៅៗរហូតហៅគ្នាមិនឮ។

ជាការពិតណាស់ ក្នុងសង្គមមនុស្សតែងមានអ្នកមាននិងអ្នកក្រជារឿងធម្មតា។ គ្មានសង្គមណាមួយនៅលើលោកយើងនេះដែលមនុស្សរស់នៅស្មើភាពគ្នានោះឡើយ។ ការស្រមើស្រមៃចង់កសាងសង្គមមួយស្មើភាពរបស់ពួកខ្មែរក្រហមដែលមេដឹកនាំក្រុមនេះឈឺចាប់ដោយសារវណ្ណៈសង្គមនោះ ទីបំផុតបាននាំប្រទេសជាតិឲ្យធ្លាក់ក្នុងវាលពិឃាតដ៏វិនាសកម្មមួយ។

ដូច្នេះ អ្នកមាននិងអ្នកក្រគឺជាធម្មជាតិរបស់មនុស្សដែលមិនអាចចៀសវាងបាន។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់សម្រាប់សង្គមខ្មែរបច្ចុប្បន្ននោះគឺនៅត្រង់ថា ក្រោយសម័យប៉ុលពតខ្មែររាល់រូបបានចាប់ផ្តើមកសាងជីវភាពគ្រួសារពីបាតដៃទទេដូចៗគ្នា។ ប៉ុន្តែ ជាង៣ទសវត្សរ៍ក្រោយមក គម្លាតរវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្របានចែកភពពីរឲ្យនៅឆ្ងាយពីគ្នាស្រឡះ។ មានហេតុផលច្រើនយ៉ាងដែលអាចលើកមកពន្យល់បញ្ហានេះបានដោយមានទាំងកត្តាចៃដន្យ កត្តាសង្គម និងកត្តានយោបាយ។

ពិតហើយថា មានគ្រួសារខ្មែរជាច្រើនបានក្លាយខ្លួនជាអ្នកមានដោយមិនដឹងខ្លួនដោយសារអចលនទ្រព្យដូចជាដីធ្លីឬផ្ទះសម្បែងជាដើមដែលពួកគេទទួលបានទទេក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហមជាពិសេសអ្នកដែលមានផ្ទះសម្បែង ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញតែម្តង។ ក្រៅពីនោះ អ្នកដែលពូកែខាងធ្វើជំនួញក៏អាចក្លាយជាថៅកែបានយ៉ាងស្រួលដោយសារតែក្រោយរបបខ្មែរក្រហម ខ្មែរដែលចេះធ្វើជំនួញពិតប្រាកដ មានចំនួនតិចតួចប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងវិស័យជំនួញនេះក៏មានអ្នកជំនួញខ្លះប្រព្រឹត្តទុច្ចរិតដោយឆ្លៀតឱកាសដែលសង្គមមានអំណោយផលដល់អ្នកមានលុយកាក់ដើម្បីរកផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនដោយមិនខ្ចីគិតគូរពីផលវិបាកដល់សង្គមឡើយ។

នៅមិនទាន់អស់ទេ អ្វីដែលជាកត្តាធំបំផុតមួយទៀត នោះគឺការប្រើប្រាស់ឥទ្ធិពលនៃអំណាចរបស់ខ្លួន ឬរបស់សាច់ញាតិខ្លួនដើម្បីរកផលប្រយោជន៍ដែលគ្មានអ្នកណាហ៊ានប៉ះពាល់។ កត្តាចុងក្រោយនេះបានធ្វើឲ្យមនុស្សជាច្រើនក្លាយជាអ្នកមានដោយស្រួលបំផុតហើយបានបន្តភាពមានបានរបស់ខ្លួនរហូតមកទល់នឹងបច្ចុប្បន្ន។ ដោយសារតែទ្រព្យសម្បត្តិបានមកដោយស្រួលបែបនេះហើយ បានជាពួកគេចាយវាយដោយគ្មានញញើតដៃឡើយ។

ចំណែកឯអ្នកក្រីក្រវិញ ពួកគេអាចកសាងជីវភាពគ្រួសារឲ្យរីកចម្រើនទៅមុខដោយលំបាកពីព្រោះតែសង្គមហាក់ដូចជាអំណោយផលសម្រាប់តែអ្នកមានច្រើនជាងអ្នកក្រ។ នៅពេលមានបញ្ហាធំៗកើតឡើងដូចជាជំងឺឈឺថ្កាត់ជាដើម អ្នកក្រីក្រគ្មានអ្វីក្រៅពីលក់ទ្រព្យសម្បត្តិបន្តិចបន្តួចដូចជាគោក្របី ឬស្រែចម្ការដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានោះឡើយ។ ការសិក្សាជាច្រើនបង្ហាញថាបញ្ហាសុខភាពគឺជាមូលហេតុដ៏សំខាន់មួយនៃភាពក្រីក្រក្នុងសង្គមខ្មែរ។

ដូច្នេះ រដ្ឋាភិបាលគួរយកចិត្តទុកដាក់ឲ្យបានខ្លាំងលើការពង្រឹងប្រព័ន្ធសុខាភិបាលដែលមានគុណភាពនិងតម្លៃថោកសម្រាប់ពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន។ ក្រៅពីនោះការបែងចែកភាគផលនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចដោយសមភាព ពោលគឺការធ្វើឲ្យសង្គមមានអំណោយផលចំពោះមនុស្សទូទៅជាពិសេសចំពោះអ្នកក្រីក្រគឺជាអ្វីដែលត្រូវធ្វើឲ្យបាន។

ប្រសិនបើមិនដូច្នោះទេ គម្លាតសង្គមដែលកាន់តែឆ្ងាយទៅៗរវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រនឹងបង្កផលវិបាកធំធេងទៅថ្ងៃអនាគត។ ផលវិបាកដែលកើតចេញពីការឈឺចាប់ដោយសារវណ្ណៈសង្គមនេះឯង៕

សិល្បៈនៃការចែករំលែកមានតម្លៃធំធេងក្នុងការជួយគ្នារវាងខ្មែរ និងខ្មែរ

គ្រាន់តែ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ប្រាក់ជាច្រើនលានដុលា្លរ ត្រូវគេប្រមូលបានសម្រាប់ជួយគ្រួសារអ្នកដែលបានស្លាប់ នៅក្នុងមហាសោកនាដកម្មលើស្ពានពេជ្រ។ មហាជនខ្មែរគ្រប់ ទិសទីបានសស្រាក់ សស្រាំចូលវិភាគទានដោយជ្រះថ្លាបំផុត ដើម្បីជួយជនរួមជាតិរបស់ខ្លួន ដែលបានទទួលរងគ្រោះ។

នេះជាព្រឹត្តិការណ៍ទី២ ក្នុងរយៈពេល២ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដែលបង្ហាញពីមហាចលនាសាមគ្គីគ្នាក្នុងចំណោមពលរដ្ឋខ្មែរ តាមរយៈការបរិច្ចាគភោគផលដែលខ្លួនមាន ដើម្បីជួយជនរួមជាតិរបស់ខ្លួន។ ព្រឹត្តិការណ៍ទី១ គឺរលកចលនាជាតិនិយមដ៏ធំមួយដែលបានកើតឡើង កាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០០៨បន្ទាប់ពីទាហានថៃចូលឈ្លានពានប្រាសាទព្រះវិហារ។ កាលណោះ ពលរដ្ឋខ្មែរបានសស្រាក់សស្រាំក្នុងការជួយឧបត្ថម្ភកងទ័ពសមរភូមិមុខក៏ដូចជាជួយកសាងសមិទ្ធផលនានា ដូចជាផ្លូវឡើងទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារជាដើម។

តាមពិត នេះមិនមែនជាបាតុភូតថ្មី សម្រាប់សង្គមខ្មែរឯណា។ សង្គមខ្មែរធ្លាប់មានសាមគ្គីភាពរឹងមាំតាំងពីដូនតាមកម៉្លេះ។ ប៉ុន្តែ ឆ្លងកាត់របត់សង្គមដ៏វិនាសហិនហោច ប្រកបដោយការកាប់សម្លាប់គ្នា គ្មានត្រាប្រណី រយៈពេលជិតបីទសវត្សរ៍ ជនជាតិខ្មែរបានទទួលរងនូវវិនាសកម្មយ៉ាងដំណំបំផុត ទាំងទ្រព្យសម្បត្តិនិងស្មារតី។

ទាំងនេះ ជាដើមហេតុនាំឲ្យមនុស្សខ្មែរជាច្រើន ក្រោយសម័យសង្គ្រាមហាក់បានផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិត ពោលគឺម្នាក់ៗហាក់ដូចជាគិតតែពីរកវិធីរស់តែរៀងៗខ្លួន ដោយមិនសូវជាអើពើចំពោះអ្នកដទៃឡើយ។ គំនិតសួនតួនិយមនេះឯងដែលបង្កើតឲ្យមានគម្លាតកាន់តែឆ្ងាយទៅៗរវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រ។ អ្នកក្រត្រដររស់ រីឯអ្នកមានខ្ពស់ៗ ហួសពីការស្មាន។

យ៉ាងណាក៏ដោយ ផ្នត់គំនិតសាមគ្គីភាព និងឯកភាពជាតិមិនបានទៅណាឆ្ងាយពីមនុស្សខ្មែរឡើយ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលខ្វះខាតនោះ គឺប្រហែលជាការផ្តួចផ្តើមគំនិតតែប៉ុណ្ណោះ។ តាមរយៈមូលនិធិនានាដែលបានបំផុសចលនាមហាជនឲ្យរួបរួមសាមគ្គីគ្នា និងជួយគ្នាទៅវិញ ទៅមក ក្នុងមហាសោកនាដកម្មលើស្ពានពេជ្រ គេអាចមើលឃើញយ៉ាងច្បាស់ថា តម្លៃនៃវប្បធម៌ចែករំលែកដែលជាដួងព្រលឹងនៃសង្គមខ្មែរពិតជាមិនបានបាត់បង់ទៅណាឡើយ។

ជាការពិតណាស់ «សាមគ្គីជាកម្លាំង» ឬ«ជួយគ្នាក្នុងគ្រាក្រ» សុទ្ធសឹងជាទ្រឹស្តីដែលពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់គ្នាបានស្គាល់ទាំងអត្ថន័យ និងអត្ថរស។ ប៉ុន្តែតម្លៃនៃទស្សនៈវិជ្ជារបស់វា ច្រើនតែត្រូវបានគេបំភ្លេច នៅក្នុងយុគសម័យដែលសង្គមហាក់ដូចជាពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងទៅលើជំនួយបរទេស។ ពិតហើយថា ជំនួយបរទេសមានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់ការស្តារឡើងវិញ នូវសង្គមមួយដ៏ខ្ទេចខ្ទាំដូចជាប្រទេសកម្ពុជានេះជាដើម។

ប៉ុន្តែ ពេលខ្លះការផ្តេកផ្តួលទៅលើជំនួយពីខាងក្រៅខ្លាំងពេក បានធ្វើឲ្យយើងភ្លេចប្រើប្រាស់សិល្បៈដ៏មានតម្លៃដែលមានស្រាប់ក្នុងសង្គមរបស់ខ្លួន នោះគឺសិល្បៈនៃការចែករំលែកនេះឯង។ គឺចែករំលែកក្នុងទស្សនៈ«ខ្មែរជួយខ្មែរ» ក្នុងនាមជាជនជាតិដែលមានឈាមជ័រដូចគ្នា។ ក្នុងន័យនេះ ខ្មែរអ្នកមានដែលបានទទួលភាគផលច្រើនពីកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស នៅក្រោយសង្គ្រាម គួរតែក្រឡេកថយក្រោយទៅមើលជនរួមឈាមរបស់ខ្លួន មួយចំនួនដែលកំពុងស្រេកឃ្លាន ឬកំពុងដេកឈឺដោយគ្មានប្រាក់ព្យាបាលជំងឺ ឬកំពុងរងទុក្ខដោយប្រការផ្សេងទៀត។

តាមរយៈកម្លាំងសាមគ្គី និងការចែករំលែកដើម្បីជួយគ្នា គេប្រាកដជាអាចជួយរំលែកទុក្ខគ្រួសារខ្មែរជាច្រើន។ ប៉ុន្តែ ដើម្បីឲ្យមានចលនាសស្រាក់សស្រាំនៃការជួយគ្នានេះវាទាមទារឲ្យមានការផ្តួចផ្តើមពីសំណាក់អ្នកមានឥទ្ធិពលក្នុងសង្គម និងការធ្វើជាគំរូពីសំណាក់អ្នកដឹកនាំ និងអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិស្តុកស្តម្ភទាំងឡាយ។

ម្យ៉ាងទៀត សិល្បៈនៃការចែករំលែកនេះគួរតែត្រូវធ្វើឲ្យក្លាយជាមហាចលនាសង្គមទូទាំងប្រទេសមួយនៅក្នុងបរិបទដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើនរស់នៅក្រោមបន្ទាត់នៃភាពក្រីក្រនៅឡើយ។

ការបង្កើតមូលនិធិសង្គ្រោះនានាសម្រាប់ជួយជនក្រីក្រ ពិតជាមានតម្លៃទាំងផ្លូវលោក និងផ្លូវធម៌ ហើយវិធីនេះពិតជាអាចជួយសង្គ្រោះពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើនឲ្យរួចផុតពីទុក្ខលំបាក ឬក៏ពីសោកនាដកម្មផ្សេងៗទៀត៕

សម្ភារៈនិយមកំពុងតែអូសទាញប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ឲ្យបំភ្លេចពីគុណតម្លៃរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ

-បើទោះបីជាសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជាមានការរីកចម្រើនពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែប្រទេសកំពុងតែអភិវឌ្ឍមួយនេះ ទៅមិនទាន់អាចជៀសផុតពីការហៅថាជាប្រទេសក្រីក្រមួយនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីនោះទេ។ ប៉ុន្តែបើគេក្រលេកមើលការប្រើប្រាស់សម្ភារៈរបស់ប្រជាជននៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញដ៏តូចមួយ ធៀបនឹងទីក្រុងនានាក្នុងតំបន់នោះវិញ គឺជារឿងមួយដ៏គួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើល។ ភ្ញាក់ផ្អើលដោយសារតែ រថយន្តសេរីថ្មីតម្លៃរាប់សិបម៉ឺនដុល្លារ មានខ្លះរហូតដល់ជិតលានដុល្លារ ទូរសព្ទដៃទំនើបៗជាច្រើន ត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងព្រោងព្រាតនៅក្នុងទីក្រុងរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានពិភពលោកចាត់ទុកជាប្រទេសក្រីក្រ។ ដោយសារតែកត្តាសម្ភារៈនិយមអស់ទាំងនោះហើយ ទើបធ្វើឲ្យខ្មែរមួយចំនួន ភ្លេចគិតពីគុណតម្លៃរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ។

សំលៀកបំពាក់ថ្លៃៗ ទូរសព្ទដៃទំនើបៗ រថយន្តសេរីថ្មី បានក្លាយទៅជារបស់មួយដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ អោយតម្លៃចំពោះមនុស្សដែលមានសម្ភារៈអស់ទាំងនោះប្រើប្រាស់ ដោយភេ្លចគិតថាតើពួកគេបានវាមកដោយរបៀបណា និងប្រើវាដោយរបៀបណា និងទាញប្រយោជន៍ពីរបស់របរអស់ទាំងនោះដោយរបៀបណា?

ហើយប្រសិនបើអ្នកចេះដឹង ឬក៏អ្នកមានមួយចំនួន ដែលដាក់ខ្លួនមិនប្រើប្រាស់សម្ភារៈអស់ទាំងនេះ ដោយជិះត្រឹមតែឡាន ម៉ូតូ កង់ និងស្លៀកសំលៀកបំពាក់ធម្មតាៗវិញនោះ ហាក់បីដូចជាមិនសូវទទួលបានការគោរពនិងអោយតម្លៃនោះទេ។ អ្នកដែលដាក់ខ្លួនបែបនេះ ពេលណាខ្លះមិនត្រូវបានស្វាគមន៍ពីម្ចាស់ហាងនានាប៉ុន្មាននោះទេ ហើយអ្នកខ្លះទៀត សូម្បីតែម៉ូតូឌុប ក៏មិនចង់ឌុបដែរ ព្រោះមើលទៅការតែងខ្លួនរបស់ពួកគេនោះ មិនដូចជាអ្នកដែលមានលុយនោះទេ។

កន្លងមកលោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ ស ខេង ធ្លាប់បានចេញបញ្ជាឲ្យប៉ូលិសចរាចរណ៍ទាំងអស់ហ៊ានធ្វើការផាកពិន័យ ចំពោះម្ចាស់រថយន្តសេរីទំនើបថ្លៃៗ ដែលបើកបរល្មើសនិងច្បាប់ចរាចរណ៍។ ព្រោះថាកន្លងមកសូម្បីតែប៉ូលិសចរាចរណ៍ ក៏មិនហ៊ានផាកពិន័យម្ចាស់រថយន្តអស់ទាំងនោះដែរ បើទោះបីជាប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់ក៏ដោយ។ ទាំងអស់នេះក៏ដោយសារតែអំណាចនៃការប្រើប្រាស់សម្ភារៈផងដែរ។

«ប្រើរបស់ថ្លៃ ប៉ុន្តែចរិកវិញធូរថ្លៃ!» ឃ្លានេះ ត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនប្រើប្រាស់ ហើយក៏កំពុងតែពេញនិយមផងដែរនៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ ព្រោះថាមានអ្នកជិះឡានថ្លៃ និងទំនើបៗមួយចំនួន មិនគោរពច្បាប់ចរាចរណ៍ បើកបំពានភ្លើងសញ្ញាចរាចរណ៍ ឬក៏ភ្លើងស្តុប។ ចូលញ៉ាំអាហារនៅហាងថ្លៃៗ ប៉ុន្តែនិយាយពាក្យទ្រគោះបោះបោកទៅកាន់បុគ្គលិកបម្រើការងារនៅក្នុងហាងជាដើម។

ជាការពិតសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន គ្មានអ្នកណាដឹង ក្រៅពីខ្លួនឯងដែលកំពុងតែដេកព្រួយ និងរិះរកវិធីថាត្រូវរកលុយមកពីណាខ្លះ ដើម្បីយកមកសងធនាគារ ឬក៏ម្ចាស់បំណុល បន្ទាប់ពីខ្លួនបានទៅខ្ចីបុលយកទៅទិញសម្ភារៈដែលខ្លួនត្រូវការ ទាំងដែលមិនទាន់មានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់។

ការបង់រំលោះជារឿងមួយល្អ និងថ្មីសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បន្ទាប់ពីវិស័យធនាគារនិងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុបានកំពុងរីកចម្រើននៅកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែវាក៏ជារឿងមួយមិនល្អទៅវិញដែរ នៅពេលដែលប្រជាពលរដ្ឋប្រើប្រាស់សេវាប្រាក់កម្ចីមិនចំគោលដៅនោះ។ ព្រោះថាកន្លងមកមានប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនបានបាត់បង់ផ្ទះសម្បែង និងដីធ្លីស្រែចំការ ដោយសារតែជំពាក់បំណុល។

មួយវិញទៀតឪពុកម្តាយក៏បានបង្កភាពកាន់តែងាយស្រួលដល់កូនៗរបស់ខ្លួនក្នុងការប្រើប្រាស់សម្ភារៈថ្លៃ ដោយពួកគេមិនដឹងថាតើឪពុកម្តាយត្រូវខំរកប្រាក់លំបាកយ៉ាងណា ដើម្បីទិញសម្ភារៈអស់ទាំងនេះសម្រាប់ពួកគេ។ ម៉ូតូទំនើប និងទូរសព្ទដៃស្មាតហ្វូនស៊េរីថ្មីត្រូវបានក្រុមយុវវ័យកាន់ប្រើប្រាស់គ្រប់ដៃ នៅក្នុងហាងកាហ្វេ ដែលមានយីហោល្បីៗនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ ប៉ុន្តែគេមិនសូវឃើញយុវវ័យខ្មែរ ទៅចូលបណ្តាល័យ ឬក៏ហាងកាហ្វេណាដែលមានភាពស្ងៀមស្ងាត់ ដើម្បីអានសៀវភៅនោះទេ។

ដើម្បីចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហានៅក្នុងសង្គមដែលកំពុងតែកើតមាននៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះ រដ្ឋាភិបាលផ្ទាល់គួរតែមានគោលការណ៍លើកកម្ពស់អ្នកមានចំណេះដឹងពិតប្រាកដ។ ហើយមន្ត្រីរាជការដែលជាថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ក៏ត្រូវតែធ្វើជាគំរូដល់ប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន តាមរយៈសកម្មភាពអប់រំនានា។

ដូច្នេះ ប្រសិនបើសង្គមខ្មែរបន្តលើកស្ទួយអ្នកពូកែ និងអ្នកសាងអំពើល្អ ឲ្យបានច្រើនថែមទៀត ក្នុងគ្រប់វិស័យនិងស្មើភាពគ្នា ប្រទេសកម្ពុជាច្បាស់ជាសម្បូរអ្នកចេះដឹង សម្បូរមនុស្សពូកែ រីឯសីលធម៌សង្គមខ្មែរក៏ត្រូវបានលើកកម្ពស់ដើម្បីក្លាយជាប្រទេសស៊ីវិល័យមួយជាក់ជាមិនខាន៕

វប្បធម៌លើកតម្កើងបុគ្គល នៅតែមានឥទ្ធិពលក្នុងសង្គមកម្ពុជា!

-វប្បធម៌លើកតម្កើងបុគ្គល នៅតែមានឥទ្ធិពលនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា។ មន្ដ្រីរាជការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ជាពិសេសនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលតែម្ដង បានប្រណាំងគ្នាបង្ហាញគាំទ្រនិងលើកតម្កើងថ្នាក់ដឹកនាំរបស់ខ្លួនយ៉ាងលើសលុប។ មែនទែនទៅ ការលើកតម្កើងបុគ្គលណាមួយ មិនមែនជារឿងខុសឆ្គងទេ។ ប៉ុន្តែប្រសិនបើការលើកតម្កើងនោះខ្ពង់ខ្ពស់ហួសជ្រុលពេក វានឹងបំផ្លាញបុគ្គលដែលត្រូវបានលើកតម្កើងនោះទៅវិញ។

ពាក្យថា វប្បធម៌លើកតម្កើងបុគ្គល ឬ Culture of Personality ថ្វីត្បិតតែត្រូវបានគេប្រើប្រាស់នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៨០០ក្នុងប្រទេសបារាំងនិងអាឡឺម៉ង់ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែប្រទេសនានាលើលោករួមទាំងកម្ពុជាផង បានប្រតិបត្តិទម្លាប់នេះតាំងពីបុរាណកាលមកហើយ។ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ជនជាតិខ្មែរមានទម្លាប់លើកតម្កើងព្រះមហាក្សត្រ ថាជាអាទិទេព ជាព្រះពុទ្ធ ជាបុគ្គលមានបារមីស័ក្តិសិទ្ធិ ជាម្លប់ដ៏ត្រជាក់ត្រជុំនៃប្រទេស។ ក្រោយៗមក នៅពេលដែលប្រទេសប្ដូររបបនយោបាយ ថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសត្រូវបានគេគោរពលើកតម្កើងជំនួសវិញ។

នៅក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាវីរជនដ៏ឆ្នើមបំផុត។ នៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ គេបានប្រើប្រាស់ពាក្យ អង្គការមហាលោតផ្លោះ មហាអស្ចារ្យ ដើម្បីហៅថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃរបបនេះ។ ក្រោយៗមកទៀត នៅក្នុងសម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី២ ថ្នាក់ដឹកនាំ ជាទូទៅ ត្រូវបានមន្ដ្រីថ្នាក់ក្រោម អ្នកគាំទ្រ ក៏ដូចជាបណ្ដាញសារព័ត៌មានមួយចំនួន ចាត់ទុកជាបុគ្គលដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់។ ការចូលរួមនៅក្នុងពិធីណាមួយ គឺជាអធិបតីដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់។ ការនិយាយជាសាធារណៈ គឺជាអនុសាសន៍ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់។ សូម្បីតែហត្តលេខា ក៏គេចាត់ទុកថាជាហត្តលេខាដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ដែរ។ នៅតាមបណ្ដាញផ្សព្វផ្សាយមួយចំនួន តាំងពីកម្មវិធីព័ត៌មាន រហូតដល់កម្មវិធីកម្សាន្ត សកម្មភាពរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយភ្ជាប់ជាមួយដោយសារលើកតម្កើងពីគុណបំណាច់ ការតស៊ូ និងការលះបង់នានា ដើម្បីសុខសន្តិភាពរបស់ប្រទេស។

ជាការពិតហើយថា ការលើកតម្កើងបុគ្គលណាមួយ មិនមែនជារឿងខុសឆ្គងទេ។ ប៉ុន្តែប្រសិនបើការលើកតម្កើងនោះខ្ពង់ខ្ពស់ហួសជ្រុលពេក មិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិត វានឹងត្រឡប់ទៅបំផ្លាញមេដឹកនាំដែលត្រូវបានលើកតម្កើងនោះទៅវិញ។ ជាទូទៅ នៅក្នុងសង្គមដែលប្រកាន់យកវប្បធម៌លើកតម្កើងបុគ្គល គេច្រើនតែសង្កេតឃើញថា ថ្នាក់ដឹកនាំមានអំណាចខ្លាំង ក្នុងការបង្គាប់បញ្ជាមន្ដ្រីថ្នាក់ក្រោម។ ការអនុវត្តរបៀបនេះក្លាយជាទម្លាប់ រហូតធ្វើឲ្យមន្ដ្រីថ្នាក់ក្រោមក្លាយជាខ្ជិលច្រអូស មិនទទួលខុសត្រូវលើការងាររបស់ខ្លួន ទាល់តែមានបញ្ជាពីថ្នាក់លើ។ ទាំងនេះបានធ្វើឲ្យបញ្ហាតូចប្រមូលផ្ដុំក្លាយជាបញ្ហាធំ និងចាក់ស្រែះពិបាកដោះ ស្រាយ។

រដ្ឋាភិបាលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលមានវប្បធម៌លើកតម្កើងថ្នាក់ដឹកនាំ ធ្លាប់ទទួលបានមេរៀនជូរចត់ និងច្បាស់លាស់ណាស់ តាមរយៈការស្រុតចុះប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការបោះឆ្នោតសភាចុងក្រោយនេះ។ មេរៀននេះ គួរតែមានន័យគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការកែលម្អស្ថានការណ៍ឡើងវិញ។ ប៉ុន្តែ បើទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ក៏វប្បធម៌លើកតម្កើង ដើម្បីផ្គាប់ថ្នាក់លើច្រើនជាងផ្គាប់ចិត្តពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោត នៅតែមិនទាន់ថមថយនៅឡើយទេ។ សព្វថ្ងៃ គេនៅតែប្រទះឃើញ សារជូនពរតាមបណ្ដាញផ្សព្វផ្សាយនានាសម្រាប់បុគ្គលណាម្នាក់ ជាពិសេសថ្នាក់ដឹកនាំ នៅក្នុងឱកាសខួបកំណើត ឬក្នុងឱកាសតែងតាំងឋានៈថ្មីណាមួយ។

យ៉ាងណាក៏ដោយ គេពិបាកនឹងបន្ទោស មន្ដ្រីថ្នាក់ក្រោមចំពោះការលើកតម្កើងមេកើយយ៉ាងដូច្នេះណាស់។ ពិបាកបន្ទោស ព្រោះការប្រតិបត្តរបៀបនេះ កើតមានតាំងពីបុរាណកាល ហើយបន្តកើតមានកាន់តែច្រើនឡើងៗនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ អ្នកលើកតម្កើងគេមួយចំនួន មិនត្រឹមតែចង់ទំយើថ្នាក់ដឹកនាំរបស់ខ្លួនតាមទម្លាប់ប៉ុណ្ណោះទេ ពួកគេក៏ចង់បានមកវិញដែរនូវឥទ្ធិពលនិងផលប្រយោជន៍។ដូច្នេះ ការបញ្ចប់វប្បធម៌លើកតម្កើងបុគ្គលដែលជាមេកើយនេះ ទំនងមិនអាចទៅរួចទេ ប្រសិនបើគេរង់ចាំតែការអនុវត្តពីមន្ដ្រីថ្នាក់ក្រោមតែម្ខាង។ មន្ដ្រីថ្នាក់លើ ដែលត្រូវគេលើកតម្កើង ត្រូវទទួលស្គាល់ថា ការប្រព្រឹត្តរបៀបនេះ កំពុងតែបង្កើតជាបញ្ហា។ ហើយត្រូវបង្កើតទម្លាប់ថ្មី ដែលថ្នាក់ក្រោមអាចសរសើរ ព្រមទាំងរិះគន់ស្ថាបនាមន្ដ្រីថ្នាក់លើ ដោយផ្អែកលើតថភាពជាក់ស្ដែង។ មានតែទម្លាប់ថ្មីដូច្នេះទេ ទើបអាចផ្ដួលរំលំនូវការធ្វើនយោបាយបែបអំណាចប្រមូលផ្ដុំ ឈានទៅដោះស្រាយបញ្ហានានានៅក្នុងសង្គមជាតិបានពិតប្រាកដ៕

យុវជនគួររិះគន់ដោយមានមូលដ្ឋាន

-សិទ្ធិនៃការបញ្ចេញមតិ សរសើរ និងរិះគន់ គឺជារឿងសាមញ្ញធម្មតាសម្រាប់ប្រទេសដែលប្រកាន់យករបបប្រជាធិបតេយ្យដូចកម្ពុជា។ រឿងដែលមិនធម្មតា និងគួរឲ្យបារម្ភនោះគឺ យុវជនកម្ពុជាមួយចំនួន ចាប់ផ្ដើមប្រើសិទ្ធិនេះ ដោយគ្មានមូលដ្ឋាននិងខ្វះការទទួលខុសត្រូវ។ តើការរិះគន់ដោយគ្មានមូលដ្ឋានរបស់យុវជនខ្មែរមួយចំនួន ផ្ដល់ផលអាក្រក់អ្វីខ្លះ?

គ្មាននរណាអាចប្រកែកបានឡើយអំពីសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិតាមរយៈប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណែត និងបណ្ដាញសង្គមនៅកម្ពុជា។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ១ភាគ៣ ជាពិសេសយុវជនតែម្ដង មានសកម្មភាពផុសផុលខ្លាំងណាស់នៅលើបណ្ដាញសង្គម។ ពួកគេថតវីដេអូ និងសរសេរសំណេរបញ្ចេញមតិទៅលើប្រធានបទសំខាន់ៗ ទាំងបញ្ហាសង្គម និងបញ្ហានយោបាយ។ នេះគឺជារឿងល្អ ដែលគួរឲ្យលើកទឹកចិត្ត។

ប៉ុន្តែ ទន្ទឹមគ្នានេះ គេសង្កេតឃើញផងដែរថា អ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណែតមួយចំនួន ជាពិសេសយុវជន បានប្រើប្រាស់ Facebook ដើម្បីរិះគន់ ដើម្បីជេរប្រមាថ ឬដើម្បីបរិហារកេរ្តិ៍។ អ្នកខ្លះ ប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមដោយបង្ហោះរូបភាពកាត់តអាសអាភាស ឬរូបភាពកាត់តអសីលធម៌ផ្សេងទៀត ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះ កិត្តិយសរបស់អ្នកដទៃ។ អ្នកខ្លះទៀត បង្ហោះឬចែកចាយព័ត៌មានមិនពិត ដោយមិនបានផ្ទៀងផ្ទាត់ជាមុន បង្កជាភាពចលាចល។ ហើយអ្វីដែលគេតែងតែឃើញជារៀងរាល់ថ្ងៃនោះ គឺការប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមដោយអារម្មណ៍ជ្រុលនិយម ដោយកំរោល ដោយកំហឹង ដោយគ្មានមូលដ្ឋាន និងក្រមសីលធម៌ បង្កើតឲ្យមានជម្លោះបែកផ្សែងតាមបណ្ដាញសង្គម។

មានឧទាហរណ៍ថ្មីៗចំនួនពីរ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់អំពីទម្លាប់របស់យុវជនមួយចំនួន ដែលនិយមប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមដើម្បីរិះគន់ដោយគ្មានមូលដ្ឋាន។ ដំបូងនិយាយពីវីដេអូរបស់អ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមនៅកម្ពុជាម្នាក់ ដែលមានខ្លឹមសាររិះគន់ការដាក់តាំងរូបថតថ្នាក់ដឹកនាំនៃប្រទេសវៀតណាម ទន្ទឹមនឹងព្រះឆាយាលក្ខណ៍ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ។ សំណួរនិងការរិះគន់តាមការយល់ឃើញ ដោយគ្មានអំណះអំណាងគាំទ្រនេះ នៅទីបំផុត ត្រូវបានអ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមចែករំលែកតៗគ្នា ដោយអ្នកខ្លះសម្ដែងមតិហួសចិត្ត និងខ្លះទៀតសរសេរសារណែនាំម្ចាស់វីដេអូអំពីបែបបទការទូតនិងពិធីការផ្លូវរដ្ឋ និងស្នើឲ្យធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវជាមុនសិន សឹមធ្វើការរិះគន់។

រឿងមួយទៀត ជុំវិញការរិះគន់ដោយគ្មានមូលដ្ឋាននេះដែរ។ កាលពីពេលកន្លងទៅថ្មីៗនេះ បណ្ដាញសង្គមនៅកម្ពុជាបានកក្រើករញ្ជួយ នៅពេលដែលយុវជនខ្មែរនាំគ្នាចែករំលែកតៗគ្នានូវព័ត៌មានដែលថា ថៃដាក់បញ្ចូលទម្រង់ល្ខោនខូន ទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបី នៃអង្គការយូណេស្កូ។ យុវជនខ្មែរបានប្រើពាក្យឌឺដង បន្ទាបតម្លៃល្ខោនខូនរបស់ថៃ និងថា ទម្រង់នៃល្ខោនពាក់របាំងមុខនេះ គឺជារបស់ខ្មែរ មិនមែនជារបស់ថៃទេ។ ជាការពិត នេះគឺជាសិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែការបញ្ចេញមតិតាមអារម្មណ៍យ៉ាងដូច្នេះ បានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់រូបភាព និងកិត្យានុភាពរបស់កម្ពុជា នៅលើឆាកអន្ដរជាតិ ។

ប្រទេសថៃ បានស្រង់យកការរិះគន់ប្រមាថល្ខោនខូនដែលយុវជនខ្មែរមួយចំនួនសរសេរលើបណ្ដាញសង្គម ទៅផ្សព្វផ្សាយតាមទូរទស្សន៍ និងកាសែតជាដើម។ ទាំងប្រជាពលរដ្ឋ និងសាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ សុទ្ធតែបានទទួលស្គាល់ថា ល្ខោនពាក់មុខរបស់ថៃ មានដើមកំណើតមកពីខ្មែរ។ និងថា ប្រសិនបើអង្គការយូណេស្កូ ដាក់បញ្ចូលល្ខោនខោលរបស់ខ្មែរទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌអរូបី អ្វីដែលប្រជាជាតិថៃត្រូវធ្វើមុនគេបង្អស់ គឺសម្ដែងការអបអរចំពោះកម្ពុជា។

តាមរយៈឧទាហរណ៍ដែលលើកឡើងនេះ គេអាចសរុបបានថា ការរិះគន់គឺជាផ្នែកមួយនៃការបញ្ចេញមតិក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែប្រសិនបើការរិះគន់នោះ ធ្វើឡើងតាមតែអារម្មណ៍ ដោយគ្មានមូលដ្ឋានឬអំណះអំណាងណាមួយគាំទ្រទេ វានឹងជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ត្រឡប់មកវិញជាក់ជាមិនខាន។ ដំបូងបង្អស់ ចំពោះអ្នកដែលត្រូវគេរិះគន់ តិចឬច្រើន ផ្លូវចិត្តក៏ដូចជាអារម្មណ៍របស់ពួកគេត្រូវបានវាយប្រហារ។ ដោយឡែក សម្រាប់អ្នករិះគន់អ្នកដទៃដោយគ្មានមូលដ្ឋាន។ ការរិះគន់របៀបនោះបានបង្ហាញឲ្យឃើញអំពីកម្រិតនៃចំណេះដឹង ក៏ដូចជានិន្នាការរបស់ពួកគេ។ ហើយតាមរយៈការបញ្ចេញមតិដោយគ្មានមូលដ្ឋានដដែលនេះ ជាតិសាសន៍ដទៃដែលធ្លាប់មើលមកកម្ពុជាថាជាប្រទេសខ្ពង់ខ្ពស់ដោយអរិយធម៌ ក៏អាចនឹងផ្លាស់ប្ដូរការគិតរបស់គេផងដែរ។

ដូច្នេះ អ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមត្រូវតែពិចារណាឲ្យច្បាស់ មុននឹងបញ្ចេញមតិ ឬធ្វើការរិះគន់ណាមួយនៅលើបណ្ដាញសង្គម។ ប្រសិនបើមានការយល់ឃើញផ្ទុយពីគ្នា គេគួររិះគន់គ្នាដោយគំនិតដែលមានមូលដ្ឋានគាំទ្ររឹងមាំ មិនត្រូវវាយប្រហារដោយការរិះគន់ជេរប្រមាថដោយគ្មានមូលដ្ឋានតាមតែអារម្មណ៍ណាមួយទេ៕

វប្បធម៌អានសៀវភៅគួរត្រូវបានបណ្តុះក្នុងសង្គមកម្ពុជា

ពលរដ្ឋខ្មែរត្រូវគេសង្កេតឃើញជាទូទៅមិនសូវចូលចិត្តអានសៀវភៅឬសារព័ត៌មានឡើយ។ កង្វះទម្លាប់អានសៀវភៅគឺជាចំណុចអវិជ្ជមានដ៏ធំធេងមួយរបស់សង្គមកម្ពុជា។ ទម្លាប់នេះបានបន្តពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយដោយសារតែឪពុកម្តាយមិនបង្ហាញគំរូដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ និងក៏ដូចជាសង្គមមិនទាន់ឲ្យតម្លៃពិតប្រាកដទៅលើអ្នកចេះដឹង។ ទម្លាប់មិនអានសៀវភៅឬអានសារព័ត៌មានជាទម្លាប់មិនល្អដែលគួរផ្លាស់ប្តូរជាចាំបាច់ដោយត្រូវជំនួសវិញនូវការបណ្តុះវប្បធម៌នៃការអានក្នុង ចំណោមពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេសក្នុងចំណោមកុមារតែម្តង។

នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសជឿនលឿន និងស៊ីវិល័យទាំងឡាយក្នុងលោក ប្រជាពលរដ្ឋរបស់គេចាត់ទុកសៀវភៅ ឬសារព័ត៌មានជារបស់ចាំបាច់មួយដូចជាចំណីអាហារប្រចាំថ្ងៃដូច្នោះដែរ។នៅគ្រប់ទីកន្លែង និងគ្រប់ពេលវេលាដែលមានពេលទំនេរពីការងារ ពួកគេតែងអានសៀវភៅឬកាសែតជាប្រចាំ មានន័យថា ការអានគឺជាទម្លាប់ប្រចាំថ្ងៃមិនអាចខ្វះបាន។

ងាកមកមើលប្រទេសកម្ពុជាវិញ ពលរដ្ឋភាគច្រើនលើសលប់មានទម្លាប់តិចតួចឬអ្នកខ្លះគ្មានទម្លាប់ទាល់តែសោះក្នុងការអានសៀវភៅ។ កង្វះទម្លាប់អានសៀវភៅគឺជាគុណវិបត្តិធំធេងរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលត្រូវកែប្រែជាចាំបាច់ដោយហេតុថាគ្មានសង្គមណាមួយអាចអភិវឌ្ឍន៍ទៅមុខបានលឿនខណៈដែលពលរដ្ឋក្នុងសង្គមនោះមិនអានសៀវភៅទាល់តែសោះនោះឡើយ។ ប្រទេសជប៉ុនបានងើបឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័សពីគំនរផេះផង់នៃសង្គ្រាមលោកលើកទី២ហើយបានក្លាយជាប្រទេសដ៏មានឥទ្ធិពលខាងសេដ្ឋកិច្ចវិញក៏ដោយសារតែពលរដ្ឋជប៉ុនជាមនុស្សឧស្សាហ៍ព្យាយាម និងចូលចិត្តអានសៀវភៅ...!

ជាការពិតណាស់ គ្រួសារខ្មែរច្រើនឲ្យតម្លៃទៅលើមាសប្រាក់ គ្រឿងអលង្ការ ឬសម្ភារៈប្រើប្រាស់ទំនើបៗ ដូចជារថយន្ត ម៉ូតូ ឬទូរស័ព្ទដៃប្រភេទថ្មី ដែលជាវត្ថុលម្អរខាងក្រៅជាជាងសៀវភៅដែលជាវត្ថុលម្អខាងក្នុង គឺលម្អក្នុងចិត្ត ក្នុងសតិបញ្ញា និងស្មារតី។ មានគ្រួសារខ្មែរតិចតួចប៉ុណ្ណោះដែលមានសៀវភៅតាំងនៅក្នុងផ្ទះ។ ជាទូទៅ គេច្រើនសម្អាងថា មកពីជីវភាពក្រីក្រ គ្មានប្រាក់ទិញសៀវភៅ និងគ្មានពេលសម្រាប់អាន។ ហេតុផលនេះមិនខុសទេ ប៉ុន្តែ វាក៏មិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ធ្វើជាអំណះអំណាងនេះដែរ។ ជីវភាពក្រីក្រជារឿងមួយ ប៉ុន្តែ ការខ្វះទម្លាប់អានជារឿងមួយទៀត។ នៅពេលដែលពលរដ្ឋមិនឲ្យតម្លៃសៀវភៅ និងមិននាំគ្នាស្វែងយល់ព័ត៌មាន តើគេអាចអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសមួយឲ្យជឿនលឿនបានយ៉ាងដូចម្តេច?

ក្នុងន័យនេះ វប្បធម៌អានសៀវភៅគួរត្រូវបានបណ្តុះជាចាំបាច់មិនអាចខ្វះបាននៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា។ មានមធ្យោបាយច្រើនយ៉ាងដើម្បីបណ្តុះទម្លាប់នៃការអាននិងការឲ្យតម្លៃទៅលើសៀវភៅ។ ចំណុចចាប់ផ្តើមជាបឋមគឺ សង្គមទាំងមូលត្រូវឲ្យតម្លៃទៅលើអ្នកចេះដឹង។ នៅពេលដែលអ្នករៀនសូត្រទទួលបានការគោរពនិងការទទួលស្គាល់ពីសង្គមស័ក្តិសមនឹងការខិតខំរបស់ពួកគេ ពេលនោះ មនុស្សនឹងចាប់ផ្តើមឲ្យតម្លៃលើការរៀនសូត្រ ក៏ដូចជាលើសៀវភៅដែលជាយាននាំពួកគេទៅរកភាពជោគជ័យក្នុងជីវិត។

បន្ទាប់មកទៀត ឪពុកម្តាយដែលជាអ្នកដឹកនាំគ្រួសសារគួរតែបណ្តុះទម្លាប់ស្រឡាញ់សៀវភៅដល់កូនចៅដោយឧស្សាហ៍នាំពួកគេទៅបណ្តាល័យដើម្បីអានសៀវភៅ ឬទៅបណ្ណាគារដើម្បីទិញសៀវភៅជាជាងនាំទៅទិញវត្ថុផ្សេងៗដែលមិនបម្រើឲ្យការសិក្សា។ ឪពុកម្តាយ ឬសាច់ញាតិគួរបង្កើតទម្លាប់ផ្តល់អំណោយជាសៀវភៅឲ្យកុមារនៅពេលពួកគេរៀនពូកែឬនៅក្នុងឱកាសណាមួយផ្សេងៗទៀតដែលគេត្រូវផ្តល់រង្វាន់លើកទឹកចិត្ត។ ក្រៅពីនោះ ឪពុកម្តាយក៏គួរធ្វើគំរូដល់កូនចៅតាមរយៈការអានសៀវភៅផងដែរ។ ប្រសិនបើឪពុកម្តាយមិនដែលកាន់សៀវភៅសោះ តើឲ្យកូនចេះស្រឡាញ់សៀវភៅយ៉ាងដូចម្តេចនឹងកើត?

ម្យ៉ាងទៀត សាលារៀនគួរជំរុញវប្បធម៌អានសៀវភៅដល់កុមារជាចាំបាច់តាមរយៈការលើកទឹកចិត្តដល់សិស្សដែលអានសៀវភៅច្រើន។ មានវិធីច្រើនយ៉ាងដែលគេអាចធ្វើបានដូចជាការបញ្ចូលមុខវិជ្ជាអានសៀវភៅទៅក្នុងតារាងផ្តល់ពិន្ទុ ឬការបង្កើតឲ្យមានការប្រណាំងប្រជែងគ្នាអានសៀវភៅនៅក្នុងថ្នាក់រៀនជាដើម។ វិធីទាំងនេះចាំបាច់ណាស់ដើម្បីបណ្តុះវប្បធម៌អានសៀវភៅដល់កូនខ្មែរតាំងពីតូចៗឲ្យហើយ។

សរុបមកវិញ គ្រួសារខ្មែរ គួរតែមានគំរោងចំណាយសម្រាប់ទិញសៀវភៅសម្រាប់ខ្លួនឯងឬសម្រាប់កូនៗជាចាំបាច់ទៅតាមលទ្ធភាពរបស់ខ្លួន។ នៅបណ្តាប្រទេសជឿនលឿនក្នុងលោក គេផ្តល់អំណោយសៀវភៅឬប្រដាប់ប្រដាសិក្សាដល់កុមារដោយចាត់ទុកជាអំណោយដ៏មានតម្លៃ ប៉ុន្តែ នៅកម្ពុជា មនុស្សជាច្រើនគិតថា ការទិញសៀវភៅជាកាដូ(អំណោយ)សម្រាប់កុមារឬមិត្តភក្តិហាក់ដូចជារឿងគួរឲ្យអៀនខ្លួនទៅវិញ។ ផ្នត់គំនិតបែបនេះគួរតែត្រូវបានកែប្រែជាចាំបាច់។

ចូរកុំភ្លេចថា នៅក្នុងលោកនេះ គ្មានសង្គមណាមួយដែលស្គាល់ការអភិវឌ្ឍន៍ជឿនលឿនប្រកបដោយនិរន្តរភាពដោយខ្វះធនធានខាងបញ្ញាបានឡើយ។ ជាពិសេសបច្ចុប្បន្ននេះ គឺជាយុគសម័យនៃការអភិវឌ្ឍន៍ដោយផ្អែកលើចំណេះដឹង។ ដូច្នេះ សង្គមកម្ពុជាមិនអាចស្គាល់ការអភិវឌ្ឍជឿនលឿនដូចគេឯងបានទេដរាបណាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែខ្វះវប្បធម៌អានសៀវភៅ៕

លើកស្ទួយវិស័យអប់រំ ត្រូវផ្តើមពីការលើកស្ទួយជីវភាពគ្រូ! [កែប្រែ] វិស័យអប់រំត្រូវបានចាត់ទុកជាវិស័យអាទិភាពមួយ ដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍប្រទេស ជាពិសេសនៅក្នុងយុគសម័យបច្ចុប្បន្ន ដែលការអភិវឌ្ឍត្រូវផ្អែកលើធនធានបញ្ញា។ ក្នុងអាណត្តិរបស់លោក ហង់ជួន ណារ៉ុន ក្រសួងអប់រំកំពុងប្រកាសសង្គ្រាមប្រឆាំងអំពើពុករលួយ និងភាពមិនប្រក្រតីផ្សេងៗ ដែលតែងកើតឡើង នៅពេលប្រឡង។ វិធានការ ដែលត្រូវបានចាត់ឡើង ក្នុងពេលប្រឡងសញ្ញាបត្រមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ (បាក់ឌុប) រយៈពេលពីរថ្ងៃកន្លងទៅនេះ គឺជាចំណុចចាប់ផ្តើមដ៏ល្អមួយ ប៉ុន្តែ ដើម្បីលើកស្ទួយវិស័យអប់រំ នៅកម្ពុជា គេក៏ប្រាកដជាមិនអាចមើលរំលងជីវភាពគ្រូបង្រៀនបានឡើយ។

ការសូកប៉ាន់ ការបែកធ្លាយវិញ្ញាសា ការលួចចម្លង... ដែលតែងបង្កភាពអនាធិបតេយ្យ នៅរាល់ពេលប្រឡងម្តងៗ និងដែលបានធ្វើឲ្យវិស័យអប់រំកម្ពុជាអាប់ឱនជាយូរណាស់មកហើយនោះ ហាក់បានស្ងប់ស្ងាត់គួរឲ្យកត់សម្គាល់សម្រាប់ការប្រឡង «បាក់ឌុប» ឆ្នាំនេះ។ ស្ងប់ស្ងាត់ ពីព្រោះតែក្រសួងអប់រំក្រោមអាណត្តិរបស់លោករដ្ឋមន្ត្រី ហង់ជួន ណារ៉ុន បានចាត់វិធានការតឹងតែងដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយនិងភាពមិនប្រក្រតីទាំងឡាយនោះ។

ចំណាត់ការនេះបានទទួលការសាទរជាទូទៅ ប៉ុន្តែ និយាយពីកំណែទម្រង់វិស័យអប់រំកម្ពុជា មានកិច្ចការច្រើនណាស់ដែលត្រូវធ្វើក្នុងនោះការលើកស្ទួយជីវភាពគ្រូបង្រៀនគឺជាអាទិភាពដែលមិនអាចមើលរំលងបានឡើយ។ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ គ្រូគឺជាគម្រូ ជាអ្នកមានគុណ ជាឳពុកម្តាយទី២ និងជាមនុស្សជាទីគោរពនៃអ្នកផងទាំងពួង។ គុណសម្បត្តិដ៏លើសលប់របស់គ្រូត្រូវបានជាជនជាតិខ្មែរឲ្យតម្លៃយ៉ាងខ្លាំង។ អ៊ីចឹងហើយបានជាខ្មែរយើងតែងហៅមនុស្សដែលខ្លួនគិតថាជាអ្នកចេះដឹងថា«លោកគ្រូ» បើទោះបីជាអ្នកនោះមិនប្រកបរបរជាគ្រូបង្រៀនក៏ដោយ។ ពាក្យថា«លោកគ្រូ»គឺជាតំណាងនៃការគោរពនិងផ្តល់តម្លៃដល់មនុស្សក្នុងសង្គម។

ប៉ុន្តែ ជាច្រើនទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ គុណតម្លៃរបស់គ្រូបង្រៀនបានទទួលរងការប៉ះពាល់អវិជ្ជមានយ៉ាងខ្លាំងដោយសារតែជីវភាពខ្សត់ខ្សោយរបស់ពួកគេ។ មុខរបរគ្រូបង្រៀនដែលធ្លាប់តែជាជម្រើសទី១និងជាទីកោតស្ញប់ស្ញែងរបស់មនុស្សទូទៅបានក្លាយជាជម្រើសបន្ទាប់បន្សំ ឬ ជាជម្រើសចុងក្រោយបំផុតសម្រាប់អ្នកស្វែងរកការងារធ្វើ។ សូម្បីតែកូនសិស្សមួយចំនួនក៏មិនសូវគោរពគ្រូនិងមិនសូវស្តាប់បង្គាប់គ្រូទៀតដែរ។ ការស្រុតចុះសីលធម៌សង្គមជារឿងមួយ ប៉ុន្តែ ជីវភាពខ្សត់ខ្សោយរបស់គ្រូគឺជាចំណែកដែលធ្វើឲ្យពួកគេបាត់បង់តម្លៃនៅចំពោះមុខសិស្ស។

ពិតហើយថា គ្រូបង្រៀនមិនមែនសុទ្ធតែដូចគ្នាទាំងអស់នោះទេ។ ពិតជាមានគ្រូពូកែៗ និងនៅរក្សាបានភាពជាគំរូដ៏គួរឲ្យគោរព។ លោកគ្រូ អ្នកគ្រូមួយចំនួនអាចរកប្រាក់បានពីអាជីពរបស់ខ្លួន តាមរយៈការបង្រៀនក្រៅម៉ោងឬបង្រៀននៅសាលាឯកជន។ ប៉ុន្តែ គ្រូបង្រៀនជាច្រើន កំពុងជួបប្រទះបញ្ហាជីវភាពដោយសារតែប្រាក់បៀវត្សរ៍មិនអាចអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពឲ្យសមរម្យបានទេ។

ដើម្បីបង្គ្រប់ជីវភាព លោកគ្រូ អ្នកគ្រូជាច្រើនបានឆ្លៀតពេលរកប្រភពចំណូលបន្ថែមបើទោះបីជាពួកគេដឹងថា របរខ្លះប៉ះពាល់ដល់សេចក្តីថ្លៃថ្នូរបស់ខ្លួនក៏ដោយ។ លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ ខ្លះទៀតឆ្លៀតរត់ម៉ូតូឌុប ឬប្រកបរបរកំប៉ិកកំប៉ុកតាមលទ្ធភាពដែលអាចធ្វើទៅបាន ដើម្បីដោះស្រាយជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។ បើទោះបីជារស់ក្នុងស្ថានភាពលំបាកលំបិនយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏លោកគ្រូអ្នកគ្រូនៅតែតស៊ូ អត់ធ្មត់ដើម្បីបំពេញការងាររបស់ខ្លួនដោយឥតរួញរា។ ជាលទ្ធផល សិស្ស និងនិស្សិត រាប់សែននាក់បានបញ្ចប់ការសិក្សាជារៀងរាល់ឆ្នាំ។

ជាការពិតណាស់ បច្ចុប្បន្ននេះ គុណភាពនៃធនធានមនុស្សគឺជាបញ្ហាស្លាប់រស់សម្រាប់ប្រទេសនីមួយ។ ដោយឡែក កម្ពុជាដែលនៅដាច់យ៉ាងឆ្ងាយពីគេឯងដោយសារតែរបបខ្មែរក្រហមរឹតតែត្រូវការធនធានមនុស្សជាចាំបាច់លើសពីអ្វីទាំងអស់។ នៅក្នុងបរិបទនេះ ការលើកស្ទួយវិស័យអប់រំគឺជាអាទិភាពចម្បងជាងគេបំផុត។

ដើម្បីធ្វើកិច្ចការនេះ គេត្រូវផ្តើមពីការលើកតម្លៃគ្រូបង្រៀនជាចាំបាច់។ ពិតហើយថា ស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសជាតិមិនអនុញ្ញាតឲ្យរដ្ឋដំឡើងប្រាក់ខែគ្រូបង្រៀនឲ្យបានសមរម្យ ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វីក៏មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលជាច្រើនមានជីវភាពខុសស្រឡះពីគ្រូបង្រៀន? នេះជាសំណួរដែលសបញ្ជាក់ថារដ្ឋាភិបាលអាចបង្កើនជីវភាពគ្រូបានល្អប្រសើរជាងនេះប្រសិនបើការគ្រប់គ្រងចំណូលថវិកាជាតិបានល្អ។

សរុបមកវិញ ការលើកស្ទួយវិស័យអប់រំគឺជាកិច្ចការសំខាន់មិនអាចខ្វះបានសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។ ដើម្បីរៀបចំថ្នាលបណ្តុះធនធានមនុស្សឲ្យបានល្អ ការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយនិងការលើកស្ទួយជីវភាពគ្រូគឺជាកិច្ចការសំខាន់ពីរជាអាទិភាពមុននឹងនិយាយពីកំណែទម្រង់ផ្សេងទៀតពីព្រោះសូមកុំភ្លេចថា ប្រសិនបើគ្រូរវល់គិតគូរតែជីវភាពរបស់ខ្លួនធំជាងកិច្ចការបង្រៀន និងប្រសិនបើការសូកប៉ាន់ដើម្បីទទួលបានសញ្ញាបត្រនៅតែមានប្រសិទ្ធភាព គេប្រាកដជាមិនអាចនិយាយពីគុណភាពនៃវិស័យអប់រំបានឡើយ៕

លើកស្ទួយវិស័យអប់រំ ត្រូវផ្តើមពីការលើកស្ទួយជីវភាពគ្រូ!

វិស័យអប់រំត្រូវបានចាត់ទុកជាវិស័យអាទិភាពមួយ ដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍប្រទេស ជាពិសេសនៅក្នុងយុគសម័យបច្ចុប្បន្ន ដែលការអភិវឌ្ឍត្រូវផ្អែកលើធនធានបញ្ញា។ ក្នុងអាណត្តិរបស់លោក ហង់ជួន ណារ៉ុន ក្រសួងអប់រំកំពុងប្រកាសសង្គ្រាមប្រឆាំងអំពើពុករលួយ និងភាពមិនប្រក្រតីផ្សេងៗ ដែលតែងកើតឡើង នៅពេលប្រឡង។ វិធានការ ដែលត្រូវបានចាត់ឡើង ក្នុងពេលប្រឡងសញ្ញាបត្រមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ (បាក់ឌុប) រយៈពេលពីរថ្ងៃកន្លងទៅនេះ គឺជាចំណុចចាប់ផ្តើមដ៏ល្អមួយ ប៉ុន្តែ ដើម្បីលើកស្ទួយវិស័យអប់រំ នៅកម្ពុជា គេក៏ប្រាកដជាមិនអាចមើលរំលងជីវភាពគ្រូបង្រៀនបានឡើយ។