កតញ្ញូជាធម៌អ្នកប្រាជ្ញ ភាគ១/រឿង ដំរីចិញ្ចឹមម្តាយ

ដំរីចិញ្ចឹមម្តាយ

រឿងបរិយាយ

សត្ថាៈ កាលព្រះសាស្តាគង់នៅនាវត្តជេតពន ទ្រង់បានសម្តែងរឿងនេះឡើង ព្រោះប្រារព្ធភិក្ខុចិញ្ចឹមម្តាយមួយអង្គ។ រឿងហ្នឹងមានដំណើរដូចគ្នានឹងរឿងព្រះសុវណ្ណសាមនុ៎ះឯង។ ព្រះសាស្តាបានត្រាស់ហៅពួកភិក្ខុមកទូន្មានថា "ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អ្នកទាំងឡាយកុំនាំគ្នាពោលទោសតិះដៀលភិក្ខុអង្គនោះឡើយ បោរាណកបណ្ឌិតទាំងឡាយ សូម្បីកើតក្នុងកំណើតសត្វតិរច្ឆាន ស៊ូអត់អាហារអស់៧ថ្ងៃ យំសម្រក់ទឹកភ្នែកព្រោះតែព្រាត់ម្តាយ ទោះបីបានចំណីអាហារប្រៀបដោយក្រយ៉ាស្ងោយរបស់ស្តេចក៏ដោយ ក៏មិនបរិភោគឡើយ ដរាបណាមិនបានជួបម្តាយ។ ពួកភិក្ខុបានអារាធនា ទើបទ្រង់សម្តែងអតីតនិទាននេះឡើង ដូចតទៅនេះ៖

អតីតេ ពារាណសិយំៈ កាលពីព្រេងនាយ ព្រះបាទព្រហ្មទត្ត បានឡើងគ្រងរាជ្យនៅនាទីក្រុងពារាណសី រីឯព្រះបរមពោធិសត្វ បានកើតក្នុងកំណើតជាសត្វដំរីនាហិមវន្តប្រទេស ជាដំរីមានសម្បុរសសុទ្ធ មានរូបល្អគួរពិតពិលរមិលមើលជាទីពេញចិត្ត មានលក្ខណៈបរិបូណ៌ និងមានដំរី ៨ម៉ឺន ជាបរិវារ។ ដំរីនោះ នៅចិញ្ចឹមរក្សាម្តាយ (មេដំរី) ដែលចាស់ជរា ថែមទាំងខ្វាក់ភ្នែកទៀតផង។ ស្តេចដំរី បានប្រគល់ទឹកឃ្មុំស្ករ ផ្លែឈើទុំខ្ចីផ្សេងៗ ដល់ពួកដំរីជាកូនចៅដើម្បីយកទៅជូនម្តាយពិសា។ តែពួកដំរីទាំងនោះ មិនបានជូនទៅម្តាយសេ្តចដំរីពិសាទេ បែរជាយក បរិភោគដោយខ្លួនឯង។ (ក្រោយមក) ស្តេចដំរីកាលឃ្លាំមើលក៏បានដឹងរឿងនោះ គិតថា អាត្មាអញនឹងចេញចោលហ្វូង ហើយចិញ្ចឹមម្តាយដោយខ្លួនឯងវិញ! រួចហើយនៅវេលារាត្រីកាល ដែលពួកហ្វូងដំរីពុំបានដឹង ក៏លួចនាំម្តាយរត់ទៅកាន់ជើងភ្នំចណ្ឌោរណៈ ស្នាក់នៅក្នុងគុហាភ្នំ ស្ថិតនៅក្បែរមាត់ស្រះឈូកមួយ ហើយតាំងចិញ្ចឹមម្តាយតទៅ។

នាគ្រាមួយនោះ មានអ្នកថ្មើរព្រៃម្នាក់នៅក្រុងពារាណសី វង្វេងផ្លូវ រកកំណត់ទិសមិនបាន ក៏ស្រែកយំរៀបរាប់យ៉ាងទ្រហឹងរំពងព្រៃ។ ដំរីពោធិសត្វ បានឮសម្រែកបុរសនោះ ក៏គិតថា "បុរសនេះ គ្មានទីពឹងទេ ឱ! ហាក់ដូចជាមិនសមគួរទាល់តែសោះ បើបណ្តោយឲ្យបុរសនោះស្លាប់ក្នុងទីស្ថានដែលយើងរស់នៅយ៉ាងនេះ “រួចក៏ដើរសំដៅទៅបុរសនោះ។ គ្រាន់តែបានឃើញដំរី (មកពីចម្ងាយ) បុរសនោះភ័យរត់យ៉ាងលឿន តែស្តេចដំរីក៏ស្រែកឃាត់សួរថា "នែ! បុរសកំសត់កុំរត់អី ខ្ញុំមិនធ្វើឲ្យអ្នកភ័យខ្លាចទេ! ចុះហេតុអ្វី បានជាអ្នកដើរទ្រហោយំពេញព្រៃអញ្ចឹង?“ នាយថ្មើរព្រៃប្រាប់ថា "ហៃ! លោកជាធំ ខ្ញុំវង្វេងផ្លូវអស់៧ថ្ងៃនឹងថ្ងៃនេះហើយ"។ ស្តេចដំរីក៏ពោលថា "បុរសដ៏ចម្រើន! ចូរអ្នកកុំភ័យអី ខ្ញុំនឹងនាំអ្នកទៅដល់ផ្លូវមនុស្សណា៎ "រួចក៏ឲ្យបុរសនោះជិះលើខ្នង នាំចេញពីព្រៃទៅ។ បុរសនោះ ជាមនុស្សអាក្រក់ជួជាតិ បានកំណត់ដើមឈើ និងភ្នំជាសញ្ញាចេញទៅពារាណសីដោយគិតថា "អញនឹងទៅព្រះនគរ ប្រាប់ដល់ព្រះរាជា"។

កាលនោះ ដំរីមង្គលរបស់ព្រះរាជាក៏ស្លាប់ទៅ ទ្រង់បានឲ្យពួករាជ បុរសទូងស្គរប្រកាសថា "បើនរណាបានប្រទះឃើញមានដំរីល្អបរិបូណ៌ ដោយរូបអាចធ្វើជារាជទីនាំងបាន ចូរឲ្យដំណឹងភ្លាម"។ នាយថ្មើរព្រៃនោះក៏បានចូលទៅគាល់ព្រះរាជាទូលព្រះរាជឱង្ការថា "បពិត្រព្រះសម្មតិទេព! ទូលព្រះបង្គំបានឃើញស្តេចដំរីសស្អាត មានសីលាចារ គួរជាព្រះទីនាំងរបស់ព្រះអង្គបានកា្របទូល! សូមព្រះអង្គ ទ្រង់ត្រាស់បញ្ជាឲ្យនាយហ្មដំរីទៅជាមួយទូលព្រះបង្គំៗ នឹងបង្ហាញផ្លូវកា្របទូល“។

ព្រះរាជាតបថា សាធុ (ប្រពៃហើយ) រួចបានបញ្ជូនហ្មដំរី និងបរិវារ ជាច្រើនទៅជាមួយដោយបញ្ជាថា "អ្នកទាំងឡាយ ចូរឲ្យបុរសនេះនាំ ផ្លូវទៅព្រៃចាប់ស្តេចដំរីដ៏ប្រសើរដែលគាត់បានប្រាប់យើងមក“។ នាយថ្មើរព្រៃធ្វើដំណើរទៅជាមួយបរិវារ បានឃើញព្រះពោធិសត្វកំពុងចូលទៅរកចំណីក្នុងស្រះឈូក។ ដំរីពោធិសត្វកាលឃើញហ្មដំរី ក៏គិតថា ភ័យនេះកើតឡើង មិនមែនដទៃណាក្រៅតែពីនាយថ្មើរព្រៃនោះទេ! អាត្មាអញជាសត្វមានកម្លាំងខ្លាំង អាចកំចាត់ហ្វូងដំរីទាំងពាន់ឲ្យវិនាសបាន! បើអញខឹងហើយ ក៏អាចនឹងព្រេចកំទេចនូវពលសេនា ព្រមទាំងអ្នកដែនទាំងអស់បាន! តែបើអាត្មាអញ ខឹងហើយ អញនឹងដាច់សីល (ព្រោះតែសម្លាប់មនុស្ស) ព្រោះហេតុនោះ ថ្ងៃនេះ អញនឹងមិនខឹងជាដាច់ខាត ទោះជាគេចាក់ដោយលំពែងក៏ដោយចុះ!“ កាលស្តេចដំរីអធិដ្ឋានហើយ ក៏ឈរនៅស្ងៀមមិនសូម្បីងាកក្បាលបន្តិចសោះឡើយ ហ្មដំរីចុះទៅក្នុងស្រះឈូកមើលឃើញលក្ខណសម្បត្តិរបស់ស្តេចដំរី ស្រដីថា "នែ! កូនប្រុស ឯងចូរមក" រួចក៏ចាប់ប្រមោយដែលប្រៀបបាននឹងខ្សែប្រាក់ នាំបណ្តើរទៅអស់៧ថ្ងៃ ទើបបានដល់ក្រុងពារាណសី។

ថ្លែងអំពីមេដំរីជាម្តាយព្រះពោធិសត្វឯណេះវិញ កាលមិនឃើញកូន ត្រឡប់មក ក៏សង្ស័យប្រាកដថា ‌"កូនអញ ច្បាស់ជាត្រូវពួកស្តេច ឬ អាមាត្យជាដើមចាប់យកទៅហើយ តើដងព្រៃនេះនឹងរីកស្រស់ម្តេចបាន បើខ្ញុំព្រាត់កូនជាទីស្រឡាញ់ហើយនេះ?“ ក៏យំរៀបរាប់ភ្ជាប់ដោយគាថាពីរបាទថា៖

ដើមពោនស្វាផង ដើមខ្លែងគង់ផង ដើមទទឹម និងស្មៅធំឈ្មោះករវរៈ៥ផង ក្រអៅឈូកនិងស្រងែផង ដុះទ្រុបទ្រុលហើយ ទាំងដើមកណ្ណិការ ជិតជើងភ្នំក៏ចេញផ្កាដែរ ព្រោះតែដំរីនោះមិននៅ។

ក្នុងស្រុក ឬក្នុងក្រុងណាមួយ ព្រះរាជា ឬព្រះរាជកុមារណាមួយ មានគ្រឿងអាភរណៈជាវិការៈនៃមាស រមែងចិញ្ចឹមស្តេចដំរីដោយដុំនៃភោជន ដ្បិតដំរីដែលព្រះរាជា ឬព្រះរាជកុមារ (គង់ហើយ) មិនតក់ស្លុត (ក្នុងសង្គ្រាម) អាចនឹងទម្លុះទម្លាយនូវក្រោះ (នៃពួកបច្ចាមិត្របាន)។

គ្រាន់តែបានពាក់កណ្តាលផ្លូវ ហ្មដំរីក៏បានផ្ញើសារទៅថ្វាយព្រះរាជាៗ បានទ្រង់ព្រះសណ្តាប់ហើយ ក៏ឲ្យគេរៀបចំតាក់តែងស្អិតស្អាងព្រះនគរ យ៉ាងស្អាត។ ហ្មដំរីបាននាំព្រះពោធិសត្វទៅកាន់រោងដំរី ដែលប្រដាប់តាក់តែងដោយគ្រឿងអលង្ការអប់នឹងគ្រឿងក្រអូបផ្សេងៗ រៀបចំចងវាំងននយ៉ាងល្អប្រណិត ទើបទៅក្រាបទូលដល់ព្រះរាជា។ ព្រះរាជាបាន ត្រាស់បង្គាប់់ឲ្យគេយកភោជនដ៏ប្រកបដោយរសជាតិផ្សេងៗ ទៅឲ្យព្រះពោធិសត្វ។ ស្តេចដំរីមិនទទួលយកដុំបាយឡើយ ដោយតាំងចិត្តថា អាត្មាអញនឹងមិនបរិភោគទេ ព្រោះគ្មានម្តាយ (នៅទីនេះ)។ គ្រានោះ ព្រះរាជាក៏អង្វរស្តេចដំរីថា៖

ម្នាលដំរី អ្នកចូរទទួលពំនូតភោជនចុះ ម្នាលដំរី អ្នកកុំស្គមឡើយ ម្នាលដំរី រាជកិច្ចទាំងឡាយមានច្រើន អ្នកនឹងធ្វើនូវរាជកិច្ចទាំងនោះ។

ព្រះពោធិសត្វឮហើយ ក៏តបវិញថា៖

មេដំរីនោះជាសត្វកំព្រា (យំព្រោះព្រាត់កូន) ខ្វាក់ភ្នែក មិនមានគេដឹក នាំទង្គិចជើងនឹងដង្គត់ឈើ ហើយបែរមុខទៅរកភ្នំចណ្ឌោរណៈដួលនៅ។

ភ្លាមនោះ ព្រះរាជាក៏ត្រាស់សួរទៅទៀតថា៖

ម្នាលដំរីដ៏ប្រសើរ មេដំរីខ្វាក់ភ្នែកមិនមានគេដឹកនាំ ទង្គិចជើងនឹង ដង្គត់ឈើ បែរមុខទៅរកភ្នំចណ្ឌោរណៈ ដួលនៅនោះ តើត្រូវជាអ្វីនឹងអ្នកឯង?

ព្រះពោធិសត្វតបថា៖

បពិត្រមហារាជ មេដំរីខ្វាក់ភ្នែក មិនមានគេដឹកនាំ ទង្គិចជើងនឹងដង្គត់ឈើ បែរមុខទៅរកភ្នំចណ្ឌោរណៈ ដួលនៅនោះ ត្រូវជាមាតារបស់ទូលបង្គំជាខ្ញុំ។ បពិត្រមហារាជ ខ្ញុំចិញ្ចឹមនូវមេដំរីខ្វាក់មួយ បើអត់ពីខ្ញុំទៅ ម្តាយខ្ញុំនឹងស្លាប់មិនខាន តែអត់ពីម្តាយហើយ តើប្រយោជន៍អ្វីទៅ ដោយគ្រឿងឥស្សរិយៈទាំងនេះ ម្តាយខ្ញុំអត់អាហារ ៧ថ្ងៃហើយ ព្រោះហេតុនោះ សូមទ្រង់ដោះលែងទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំ ឲ្យបានជួបម្តាយផង។

ព្រះរាជាបានទ្រង់ព្រះសណ្តាប់យ៉ាងនោះហើយ កាលទ្រង់បង្គាប់ឲ្យ គេដោះលែងទើបត្រាស់ថា៖

អ្នកទាំងឡាយចូរលែងនូវដំរីដ៏ប្រសើរនុ៎ះ ជាសត្វចិញ្ចឹមនូវមាតា ចូរ ឲ្យដំរីបានជួបនឹងមាតា ព្រមទាំងញាតិទាំងពួងចុះ។

បានឮថា ដំរីនោះ គ្រាន់តែបានរួចចាកចំណងភ្លាម ក៏សម្រាកបន្តិច បានសម្តែងទសពិធរាជធម៌ថ្វាយដល់ព្រះរាជា ប្រទានឱវាទថា „បពិត្រ មហារាជ ព្រះអង្គ ចូរជាបុគ្គលកុំប្រមាទ“ រួចហើយក៏ចេញចាកព្រះនគរ ទាំងដែលមហាជនកំពុងបូជាដោយគ្រឿងក្រអូបផ្សេងៗ សំដៅទៅដល់ស្រះឈូកក្នុងថ្ងៃនោះឯង។ គិតថា នឹងឲ្យអ្នកមេបានបរិភោគដោយផ្ទាល់ដៃខ្លួន ក៏ដកយកក្រអៅឈូកនិងមើមឈូកជាច្រើន ព្រមទាំងដងទឹកដោយប្រមោយ ចេញអំពីទីសម្រាកសម្ងំដើរសំដៅទៅរកម្តាយ ដែលកំពុងក្រាបដេកនាមាត់ទ្វារល្អាង ស្រោចស្របទឹកទៅលើកាយ ម្តាយដែលអត់អាហារ៧ថ្ងៃហើយ ឲ្យមានកម្លាំងឡើង។ ព្រោះដូច្នោះ បានជាព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់ត្រាស់នូវអភិសម្ពុទ្ធគាថា ដើម្បីបញ្ជាក់សេចក្តីនោះថា៖

ដំរីគ្រាន់តែរួចចាកចំណង ដែលព្រះរាជាកាសីបានបញ្ជូនទៅ សម្រាកខ្លួនតែមួយរំពេច ក៏ដើរសំដៅទៅរកភ្នំ ដំរីនោះចេញទៅអំពីភ្នំនោះ ដើរទៅកាន់ព្រៃជាទីពួនសម្ងំដ៏ត្រជាក់ ដែលដំរីធ្លាប់សេព (នៅ) ហើយដង ទឹកដោយប្រមោយយកមកស្រោចស្រពមាតា។

មេដំរីនៃពោធិសត្វសម្គាល់ថា ភ្លៀងធ្លាក់ ក៏ស្តីបន្ទោសថា៖

ភ្លៀងអ្វីហ្នឹងផ្តេសផ្តាស បង្អុរចុះពុំជួកាលសោះ កូនបង្កើតរបស់អញ ដែលជាអ្នកបម្រើអញទៅបាត់ហើយតើ!

ដើម្បីលួងលោមម្តាយព្រះពោធិសត្វក៏ពោលពេលនោះថា៖

បពិត្រអ្នកមេ សូមអ្នកក្រោកឡើង សម្រាន្តអ្វី ខ្ញុំជាកូនបង្កើតរបស់លោក ដែលព្រះរាជាកាសីទ្រង់ប្រកបដោយប្រាជ្ញាមានយសបានលែង មកវិញហើយ ឥឡូវនេះ កូនបាននាំភោជនមកហើយ សូមអ្នកមេក្រោកឡើង ពិសានូវភោជននេះចុះ។

មេដំរីមានចិត្តត្រេកអរពន់ពេក កាលថ្វាយព្រះពរដល់ព្រះរាជា ក៏បានពោលគាថាចុងក្រោយថា៖

ព្រះរាជាណា បានលែងកូនរបស់ខ្ញុំ ជាអ្នកកោតក្រែងចំពោះបុគ្គលចាស់សព្វៗកាល សូមព្រះរាជានោះ ញ៉ាំងដែនរបស់ពួកអ្នកកាសីឲ្យចម្រើន គង់ព្រះជន្មនៅអស់កាលយូរអង្វែងចុះ។

ក្នុងកាលនោះព្រះរាជាជ្រះថ្លាក្នុងគុណរបស់ព្រះពោធិសត្វ បានសាង ភូមិមួយនៅក្បែរស្រះឈូក ទំនុកបម្រុងព្រះពោធិសត្វនិងមេជានិច្ច ។ ចំណេរកាលខាងក្រោយមក កាលមេដំរីស្លាប់ហើយ ស្តេចដំរីក៏បានធ្វើការរក្សាទុកយ៉ាងស្រួលបួលហើយដែរ ទើបទៅកាន់អាស្រមបទមួយ ឈ្មោះករណ្ឌកៈ ធ្វើវត្តប្រតិបត្តិចំពោះពួកឥសី ៥០០អង្គ ដែលគង់នៅទីនោះ ជាស្ថានចុះអំពីព្រៃហេមពាន្តមក។

រីឯព្រះរាជា បានយកថ្មឆ្លាក់រូបដំរីព្រះពោធិសត្វ ធ្វើសក្ការបូជា មិនតែប៉ុណ្ណោះ ពួកជនដែលរស់នៅទួទាំងប្រទេសឥណ្ឌា៦ បានប្រជុំគ្នាធ្វើ បុណ្យមួយ ឈ្មោះថា ហត្ថិមហោ ជារៀងរាល់ឆ្នាំរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។

ព្រះសាស្តាទ្រង់បាននាំរឿងនេះមក ហើយទ្រង់ប្រកាសសច្ចធម៌ សជាតក៍។ កាលចប់សច្ចធម៌ មាតុបោសកភិក្ខុ ក៏បានលុះសោតាបត្តិផល ព្រះរាជាក្នុងកាលនោះ បានមកជាព្រះអានន្ទ, នាយថ្មើរព្រៃជួជាតិ បានមកជាទេវទត្ត, ហ្មដំរី ជាព្រះសារីបុត្រ, មេដំរីជាព្រះនាងមហាមាយា រីឯស្តេចដំរីដែលចិញ្ចឹមម្តាយ គឺព្រះតថាគតនេះឯងហោង។

រឿងដំរីចិញ្ចឹមម្តាយចប់ ៕

អវសានកាព្យា

ដំរីពោធិសត្វ ផុតពីមុខងារ	ដែលព្រះរាជា ទ្រង់ប៉ងចំពោះ
ក៏ព្រោះតែគុណ គឺការសន្តោស	ចិញ្ចឹមម្តាយស្មោះ អស់ភ័យអន្តរាយ។
មិនត្រឹមប៉ុណ្ណោះ ឈ្មោះល្បីរន្ទឺ	អ្នកស្រុកជំនឿ ជឿជាក់ភក្តី
គោរពបូជា មង្គលដំរី	រហូតសព្វថ្ងៃ មិនសាបសូន្យឡើយ ។
នេះហើយគឺគុណបុណ្យបម្រើម្តាយ	ទោះជារូបកាយ រលាយទៅហើយ
តែពពួកជន នៅជំនាន់់ក្រោយ	ពិតមិនកន្តើយ បូជាសរសើរ។
រំឭកនឹកដល់ អង្គព្រះកុញ្ជរ	ប្រសើរបវរ ល្អសព្វអន្លើ
បូជាគោរព សូមភប់ចំទើរ	ទៅលើអំពើ ដើរដូចព្រះអង្គ។

ពន្យល់ពាក្យ

កុញ្ជរ	សត្វដំរី
ក្រាបទូល	កន្ទុយពាក្យសម្រាប់ប្រើជាមួយស្តេច
ក្រយ៉ាស្ងោយ	អាហារបរិភោគរបស់ព្រះរាជា
គាល់ព្រះរាជា	ចូលទៅជួបនឹងស្តេច
គុហាភ្នំ	រូងភ្នំ ឬល្អាងភ្នំ
គ្រឿងឥស្សរិយៈ	គ្រឿងស័ក្កយស និងអំណាចផ្សេងៗ
ជួជាតិ	ដែលមានជាតិទន់ទាប, ថោកថយ
ដង្គត់ឈើ	គល់ឈើសល់ពីគេកាប់កាត់
ថ្មើរព្រៃ	អ្នកដើរព្រៃ ឬព្រានព្រៃ
ទង្គិចជើង	ដើរជាន់ ឬប៉ះជំពប់
ទូលព្រះរាជឱង្ការ	ប្រាប់ដំណឹងដល់ស្តេច
នគរ	ទីក្រុង
បរិវារ	អ្នកហែហម, គ្នីគ្នា គូកន, កូនចៅ
បោរាណកបណ្ឌិត	អ្នកប្រាជ្ញពីមុនៗ មក
ពលសេនា	កងទ័ព, ពួកទាហាន
ពំនូតភោជន	ដុំបាយ
ព្រះសម្មតិទេព	បុគ្គលដែលសន្មតស្មើនឹងទេវតា, ស្តេច
រាជកិច្ច	ការងាររបស់ស្តេច
រាជទីនាំង	យានជំនិះរបស់ស្តេច
វេលារាត្រីកាល	ពេលយប់ស្ងាត់, យប់អាធ្រាត
សម្បុរ	ពណ៌
សារ	សំបុត្រ
សីលាចារ	មានឫកពារល្អ
ហត្ថមហោ	បុណ្យដំរី
ហ្មដំរី	អ្នកចាប់ ឬបង្ហាត់ដំរី
ហិមវន្តប្រទេស	តំបន់ព្រៃហេមពាន្ត, ព្រៃទឹកសន្សើម
អតីតនិទាន	រឿងដែលមានរួចហើយ
អធិដ្ឋាន	ការតាំងចិត្ត, អត់ធ្មត់
អ្នកដែន	អ្នកស្រុក, អ្នកនគរទាំងមូល
អារាធនា	អញ្ជើញ, ស្នើសុំ

ទំព័រមុន:រឿង ភិក្ខុចិញ្ចឹមម្តាយ