ឯកសារមហាបុរសខ្មែរ/ផែនដីព្រះសុរិយោវង្ស
| ← | ផែនដីព្រះសុរិយោវង្ស
ពីគ.ស.១៣៥៩ ដល់ គ.ស.១៣៦៩
|
→ |
ព្រះស្រីសុរិយោវង្ស ព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យ ទទួលរាជាភិសេក ក្នុងឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ព.ស.១៩០៣ - គ.ស. ១៣៥៩ - ម.ស. ១២៨១ - ច.ស. ៧២១ ក្នុងព្រះជន្មាយុ ៤១ឆ្នាំ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះនាមថា ព្រះបាទសម្ដេចព្រះស្រីសុរិយោវង្ស ហើយទ្រង់ប្រទានរង្វាន់ពិសេស ជាយសស័ក្ដិ ទ្រព្យសម្បត្តិ ឲ្យសេនាទាហាន ដែលមានបំណាច់ បានជួយបង្ក្រាប អរិន្ទ (មកពី អរិ = ឥន្ទប្រែថា សត្រូវជាធំ) រាជភ័យរី (ប្រហែលជាបានន័យថា ភ័យ កើតមកពីស្ដេចជាសត្រូវ)។ ព្រះអង្គទ្រង់តាំង សេនាបតី មន្ត្រីគ្រប់តំណែង។ អស់ពួកបរមរាជវង្សានុវង្ស ក៏ចូលមកជួបជុំ ជាបរមសុខរៀងមក។ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះករុណាប្រោស ប្រទានព្រះរាជបុត្រ ព្រះសុរិយោទ័យ ជាមហាឧបរាជ ដែលសុគតក្នុងសង្គ្រាមនោះ ដែលត្រូវជាក្មួយព្រះទួតនឹងព្រះអង្គ ឲ្យឡើងជាទី សម្ដេចមហាឧបរាជ ស្នងព្រះបិតា។
គិតតាំងពីសៀមវាយបានព្រះនគរ ក្នុងឆ្នាំមមី ឆស័ក ដល់មកឆ្នាំ កុរឯកស័ក ត្រូវជា ៦ឆ្នាំ ទើបព្រះបរមពិត្រ ព្រះស្រីសុរិយោវង្ស ស្ដេចបង្ក្រាបរាជសត្រូវបាន ហើយយកបានព្រះនគរវិញ ទ្រង់គង់នៅជាសុខស្ថាពរ (ពាក្យនេះមានតាំងពីបុរាណកាលមក) រៀង។ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ ឲ្យចៅពញាចក្រីនាំសេនាទាហានរេហ៍ពល លើកទៅវាយស្រុករាយរង ចុះចូលមក ជាស្រុកខ្មែររៀងមក។
នេះនឹងស្រដី ពីក្រុងស្រីអយុធ្យាវិញ។ កាលព្រះរាមាធិបតី (ស្ដេចសៀម) សុគតទៅ ព្រះបរមរាជា ជាបងថ្លៃឡើងសោយរាជ្យ ស្នងព្រះរាមាធិបតី។ ព្រះបរមរាជា សុគតទៅ ព្រះចៅល័ន ដែលជាព្រះរាជបុត្រ ព្រះបរមរាជា ឡើងសោយរាជ្យ ស្នងព្រះបិតា។ ព្រះចៅល័ន សោយរាជ្យបាន៧ថ្ងៃ ព្រះរាមេសូរដែលជាព្រះរាជបុត្រ ព្រះរាមាធិបតី ចាត់ព្រះចៅល័ន សុគតទៅ ហើយឡើងសោយរាជ្យខ្លួនឯងវិញ។ ដល់ឆ្នាំជូត ទោស័ក។ ព្រះរាមេសូរ លើកទ័ពទៅវាយនគរឈៀងរ៉ាយ ឬ ជាងរាយ (លាវពោះខ្មៅ)។ ក្នុងពេលដំណាលគ្នានោះ សៀមដែលនៅប្រទល់ដែន ទល់នឹងប្រទេសខ្មែរ បានលើកទ័ពមកកំហែងទារយក ប្រជានុរាស្ត្រខ្មែរ បានជាងមួយរយភាគយកទៅស្រុកវា។ ចៅហ្វាយស្រុក ក្រមការខេត្តខាងខ្មែរ លើកទ័ពតាមទៅដណ្ដើមពីសៀមមកវិញ។ សៀមក៏លើកពលជាងពីររយពាន់នាក់ មកច្បាំងនឹងទ័ពចៅហ្វាយស្រុកខ្មែរ។ ចៅហ្វាយស្រុក និង ក្រមការខេត្តខ្មែរតស៊ូនឹងទ័ពសៀម ហើយប្ដឹងបកសំបុត្រ ជូនមកលោកសេនាបតី ឲ្យយកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូល ព្រះករុណាក៏ទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការ។ ព្រះបរមបពិត្រ ព្រះស្រីសុរិយោវង្ស ជាអម្ចាស់ផែនដី ប្រទេសកម្ពុជា កាលទ្រង់ជ្រាបដំណឹងនេះហើយ ក៏បង្គាប់ទៅចៅហ្វាយស្រុក ឲ្យកេណ្ឌរាស្ត្រខេត្ត ទ្រាំងមួយ បាសាក់មួយ ព្រះត្រពាំងមួយ ឪម៉ៅមួយ ក្រមួនសមួយ ទឹកខ្មៅមួយពាមកំពតកំពង់សោមមួយ បានពលប្រាំម៉ឺននាក់ ហើយទ្រង់ចាត់ចៅពញា ពិស្ណុលោក ចៅហ្វាយស្រុកទ្រាំង ឲ្យធ្វើជាមេទ័ពធំ ឲ្យចៅហ្វាយស្រុក បាសាក់ ធ្វើជាមេទ័ពមុខ ចូលទៅច្បាំងនឹងសៀម។ ទ័ពនេះឈ្នះសៀមហើយ ក៏លើកទៅវាយស្រុកសំយ៉ែមួយ ស្រុករយងមួយ ស្រុកចន្ទបូរ (ចាន់តាប៊ុន) មួយ ស្រុកជលបូរីមួយ ហើយកៀរគ្រួសៀមបាន ៩០០០នាក់ ទើបលើកទ័ពត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញ រួចឡើងទៅក្រាបបង្គំទូលថ្វាយ ព្រះករុណា សូមទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការ។ ព្រះករុណា ទ្រង់ព្រះអំណរណាស់ ទ្រង់ប្រទានរង្វាន់ដល់នាយកង នាយទ័ព ដល់នាយទាហាន និង សេនាទាហាន តាមគុណបំណាច់។ តមក ព្រះករុណា ទ្រង់ព្រះរាជកំណត់ទៅគ្រប់ចៅហ្វាយស្រុកតូចធំ ឲ្យត្រៀមខ្លួនប្រុងប្រៀបរៀបរៀងទៅបង្ហាត់ សេនា ទាហាន ឲ្យមានគ្រប់ខែត្រ ជាទីបង្ការ រក្សាព្រះនគរតទៅ។
ព្រះរាមេសូរ ក្រុងទេព ដែលលើកទ័ពទៅវាយស្រុកលាវនោះ កាលបានជ័យជំនះឈ្នះលាវយកបានស្រុកជាងរាយ ហើយកៀរគ្រួសារលាវ បានជាច្រើន ហើយទើបលើកទ័ពត្រឡប់ទៅក្រុងស្រីអយុធ្យាវិញ។ លុះមកដល់ហើយ ទ្រង់ជ្រាបថា ខ្មែរលើកទ័ពមកវាយ បានស្រុកបួនដំបន់ ព្រមទាំងកៀរគ្រួយកទៅជាច្រើនទៀតផង។ ទ្រង់ខ្ញាល់ណាស់ ទើបត្រាស់ឲ្យកេណ្ឌកងទ័ព លើកមកធ្វើសង្គ្រាមនឹងខ្មែរ។ លុះដល់ឆ្នាំឆ្លូវ ត្រីស័ក ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ ចៅពញាជ័យតំរង់ ឲ្យធ្វើជាមេទ័ពមុខ ព្រះរាមេសូរ អង្គឯងជាទ័ពហ្លួងលើកមកវាយស្រុកទាំងបួនតំបន់បានទៅវិញ ហើយបំរុងនឹងលើកទ័ពមកវាយមហានគរទៀត។ ប៉ុន្តែនាយគយខ្មែរ ដែលនៅល្បាតព្រំដែន កាលបើដឹងថា ទ័ពសៀមលើកមកហើយ ក៏ចាត់សំបុត្រឲ្យបំរើសេះ ចូលមកប្ដឹងសេនាបតី ឲ្យនាំឡើងក្រាបបង្គំទូលព្រះករុណា សូមទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការ។ ព្រះករុណា កាលបើបានទ្រង់ជ្រាបហើយ ក៏ត្រាស់ឲ្យប្រមូលសេនាទាហាន ដែលបានហាត់ហ្វឹកហ្វឺន បំរុងការណ៍ ក្នុងខែត្រជិតៗ នោះមកប្រជុំគ្នា ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ ឲ្យមហាឧបរាជ ធ្វើជាមេទ័ពធំ នាំទាហានជើងទឹក ចេញទៅរាំងទ័ពសៀម។ ព្រះមហាឧបរាជ លើកទ័ពចេញទៅប្រទះនឹងសត្រូវនៅស្ពានញែក ទើបទ្រង់ចាត់ឲ្យតាំងបន្ទាយរាយចម្រូង ទប់ទល់នឹងទ័ពសៀមនៅទីនោះ ឥតមានរុញរាឡើយ។ ចៅពញាពិជ័យដំរុង នាយទ័ពមុខ កាលបើឃើញទ័ពខ្មែរមកដល់ហើយ ក៏បរពលឲ្យ ចូលវាយបន្ទាយខ្មែរ ខ្មែរក៏បរពលច្បាំងទល់មកវិញ។ ចំបាំង ពុំទាន់ចាញ់ឈ្នះ ទាំងសងខាងនៅឡើយផងក៏ស្រាប់តែព្រះរាមេសូរ ចាត់ឲ្យធ្វើបន្ទាយឆាក (បន្ទាយឆាក គឺបន្ទាយដែលចាត់ឆែវ ខុសពីទិសដែលត្រូវធ្វើ) ទ័ពឆ្វេងស្ដាំ ហើយបាញ់ផ្ទប់ចូលមក។ ព្រះមហាឧបរាជខ្មែរ ដែលនៅក្នុងចំណោម យល់ឃើញថា ទ័ពសត្រូវ លើកថែមមក ច្រើនលើសកំលាំងណាស់ នឹងទ្រាំពុំបាន ក៏រាថយចុះមកនៅក្នុងពាម គង់ក្នុងព្រះទីនាំងនាវា ដើម្បីឲ្យកសងទ័ពជើងទឹក លើកទៅជួយកងទ័ពជើងគោក។ ខណៈនោះ ទ័ពសៀមក៏ចោមរោម បាញ់តម្រង់ព្រះទីនាំងនាវា សន្ធាប់យ៉ាងខ្លាំង ឥតសំចៃឡើយ។ មួយស្របក់ក្រោយមក គ្រាប់កាំភ្លើងសត្រូវ ក៏រត់មកត្រូវធុងរំសេវខាងខ្មែរ បែកឆេះធ្លាយហើយត្រូវសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ និង ទាហានក្នុងកងទ័ព ស្លាប់ និង ពិការជាច្រើននាក់។ ទ័ពខ្មែរ ឃើញហេតុដូច្នេះហើយ ក៏ផ្អើលភ្ញាក់ បរាជ័យ រត់បែកខ្ញែកប្រាសយកតែអាយុ សព្វៗខ្លួន។ ទ័ពសៀមដេញសន្ធាប់ហើយចាប់បានសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ យកមកទុកបាន៣ថ្ងៃ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់សុគតទៅ។
ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះសុរិយោវង្ស កាលទ្រង់បានជ្រាបថា : ទ័ពព្រះអង្គបែកហើយ ព្រមទាំងសៀមចាប់បានព្រះមហាឧបរាជទៅទៀតនោះ ស្ដេចក៏លើកសេនាយោធា ជាកងទ័ពធំចេញទៅព័ទ្ធចោមច្បាំងនឹងទ័ពសៀមទៀត។ ទ័ពសៀមរអាដៃអស់កំលាំងច្បាំងតថ្វីដៃនឹងទ័ពសម្ដេចព្រះសុរិយោវង្សពុំបាន ក៏រាថយមកវិញ។ ខណៈនោះ ទ័ពខ្មែរយល់ថា បានការហើយ ក៏ចោមចាក់កាប់សម្លាប់ ពួកទ័ពសៀមឥតត្រាប្រណីឡើយ។ សៀមនឹងតតាំងច្បាំងពុំកើត ក៏បែកទ័ពរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយ ហើយបាក់ទ័ពរត់ទៅស្រុកវិញអស់។ ទ័ពខ្មែរ ចាប់បានឈ្លើយសៀមជាច្រើននាក់ នាំមកក្រាបបង្គំទូលថ្វាយ រួចហើយដេញទ័ពសៀមឲ្យចេញផុត ពីដែនដីខ្មែរ ទើបត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញ។
ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះស្រីសុរិយោវង្ស ព្រះអង្គបង្ក្រាបទ័ពសៀមរាបទាបហើយ ស្ដេចក៏យាងចូលទៅព្រះមហានគរ សោយរាជសម្បត្តិ ប្រកបដោយនូវយុត្តិធម៌ អាណាប្រជានុរាស្ត្រ ក្នុងព័ទ្ធសីមា (ព័ទ្ធសីមា = សីមាមួយយ៉ាងដែលព្រះសង្ឃ ទុកជាគោល សម្រាប់ កំណត់ព្រំដែន ក្នុងការធ្វើសង្ឃកិច្ចផ្សេងៗ។ ព័ទ្ធសីមាក្នុងទីនេះ គឺព្រំដែនប្រទេសនីមួយៗ។) ក៏បានសុខសប្បាយគ្រប់ៗគ្នា។
កាលនោះ ផែនដីស្រុកខ្មែរ ធំទូលាយណាស់ ទិសខាងលិចទល់នឹងបស្ចិមបូរី ខាងពាយ័ព្យទល់នឹងស្រុកនាងរង នគររាជ ខាងឧត្តរទល់ដល់ស្នាមខ្សាច់ ទិសឦសាន ដល់ស្រុកចន្ទបូរី (គឺចាត់តាប៊ុនសព្វថ្ងៃនេះ) ខាងកើតដល់បារៀដូនណាយ ខាងត្បូងផុតសមុទ្រ ទល់នឹងស្រុកយួន ស្រុកចាម។
ព្រះបរមបពិត្រ គង់ក្នុងរាជសម្បត្តិនោះ មានព្រះរាជបុត្រមួយព្រះអង្គ ព្រះនាមព្រះពញាញាតិ។ ព្រះអង្គសោយរាជ្យបាន១០ឆ្នាំ ព្រះជន្មបាន៥១ឆ្នាំ ទ្រង់ប្រឈួនជាទម្ងន់ ពេទ្យថ្វាយព្រះឱសថពុំជាគ្រាន់ក៏ទ្រង់ព្រះសុវណ្ណគតទៅ។ ខណៈនោះ ព្រះបរមរាជវង្សា សេនាព្រឹទ្ធាមាត្យ អញ្ជើញ ព្រះបរមរាមា ជាព្រះរាជបុត្រានៃព្រះលំពង្សរាជា ជាព្រះភាគិនេយ្យោ នៃព្រះសុរិយោវង្ស ស្នងព្រះអង្គ តរៀងទៅ។
"សាស្ត្រាខ្លះថា ព្រះសុរិយោវង្សអង្គនេះ ឡើងសោយរាជ្យពី គ.ស. ១៣៥៧ ហើយទ្រង់សោយសុវណ្ណគតទៅវិញនៅគ.ស. ១៣៦៦។"