ឯកសារមហាបុរសខ្មែរ/ផែនដីសម្ដេចពញាញោម
សម្ដេចពញាញោមឡើងសោយរាជ្យស្នងសម្ដេចព្រះភាគិនេយ្យោក្នុងឆ្នាំជូត ទោស័ក ពស.២១៤៤ គស.១៦០០ មស.១៥២២ ចស.៩៦២ ក្នុងព្រះជន្មាយុ ២២ ឆ្នាំ។ សម្ដេចព្រះកែវហ្វាពញាញោមនេះបានសោយរាជ្យកាលណា ព្រះអង្គប្រព្រឹត្តដូចលាវ ព្រោះព្រះម្នាងពេជជាព្រះមាតានោះមានសញ្ជាតិជាលាវ ព្រះអង្គពុំសូវព្រះទ័យទុកដាក់ក្នុងកិច្ចការផែនដីឡើយ។ ទ្រង់ព្រះទ័យតែបណ្ដើរឆ្កែ គង់សេះដេញសត្វ ចាក់ជង់បង្កាត ទាក់គ្រួច ទាក់ទទា មាន់ព្រៃ និង លលកជាធម្មតា។ ទ្រង់នាំក្រុមបណ្ដាជាខ្ញុំ ពីស្ដេចបុរាណប្រពាតព្រៃ ហើយបៀតបៀនកូនប្រពន្ធមន្ត្រី = រាស្ត្រជានិច្ចកាល។ អាស្រ័យអំពើល្អនេះហើយ ទើបបានកើតមានសេចក្ដីក្ដៅក្រហាយក្នុងព្រះនគរណាស់។ ចំណែកឯរាស្ត្រដែលតាំងខ្លួនជាសម្ដេចព្រះរាមានៅខេត្តទ្រាំង បាទី បាភ្នំ ត្រូងឃ្មុំ កែវព្រះភ្លើង និងថ្មគោល ទាំងអស់នេះ ព្រះអង្គពុំគិតប្រាប់ប្រាមឡើយ។ ក្នុងនគររាស្ត្រចាប់គ្នាលក់ដូចគេលក់គោ ក្របី មាន់ ទា យ៉ាងនេះក៏ដោយព្រះអង្គក៏ពុំជួយដោះទុក្ខរាស្ត្រទាំងនោះឡើយ។ ទ្រង់បណ្ដែតបណ្ដោយឱ្យអស់អស់មុខមន្ត្រី កំហែងរំលោភលើរាស្ត្រយកប្រាក់កាស ទ្រព្យសម្បត្តិតាមចិត្ត។ ក្នុងគ្រានោះ កើតមានចោរប្លន់ លួចទ្រព្យសម្បត្តិគ្នាគ្មាន ស្រាកស្រាន្ត។ លុះដល់មកឆ្នាំឆ្លូវ ត្រីស័ក ពស. ២១៤៥ គស. ១២០១ មស. ១៥២៣ ចស.៩៦៣ សម្ដេចព្រះមហាទេវីក្សត្រី ទ្រង់មានព្រះទ័យអាណិតអាសូរអាណាប្រជានុរាស្ត្រដែលមានទុក្ខវេទនានោះពន់ប្រមាណ ព្រោះគ្មានស្កេះ ឬមន្ត្រីណាមួយយកចិត្តទុកដាក់នឹងការផែនដីឱ្យបានមាំមួននោះសោះឡើយ។ ថ្ងៃមួយព្រះអង្គទ្រង់មានព្រះរាជសវនីយ៍ថា : តាំងពីនៅក្នុងក្រុងស្រីសន្ធរ ៦ ឬ ៧ ឆ្នាំនេះហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យរក្សាសុខទុក្ខអាណាប្រជានុរាស្ត្ររាជធានីតាំងតែពីសម្ដេចព្រះបរមរាជាពញាតន់ រៀងមកដល់សម្ដេចព្រះកែវហ្វាពញាញោមរូបនេះ បើរាប់ទៅបាន ៣ ព្រះអង្គហើយ គ្មានបានឃើញក្សត្រអង្គណាមួយប្រព្រឹត្តឱ្យបានត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ តាមសណ្ដាប់ធ្នាប់នោះគ្មានសោះឃើញតែនាំគ្នាឱ្យញាំញីខ្ទេចខ្ទីព្រះពុទ្ធសាសនា ញាំញីមិនឱ្យថោកព្រះរាជកិត្តិយស ហើយអាណាប្រជានុរាស្ត្រក៏រឹតតែមានសេចក្ដីក្ដៅក្រហាយ និងរងទុក្ខវេទនាថែមទៀត។ លុះព្រឹកឡើង ស្ដេចទ្រង់មានព្រះរាជសវនីយ៍ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យហៅសេនាបតីមន្ត្រីទាំងពួងមកជំនុំការណ៍នេះ។ សេនាបតី មន្ត្រីទាំងពួងយល់ព្រមថាត្រូវឱ្យមានព្រះសុភអក្សរ នាំទៅក្រាបបង្គំទូលព្រះចៅក្រុងស្រីអយុធ្យា ដើម្បីសុំយកសម្ដេចព្រះមហាឧភយោរាជ " លោកអ្នកអានប្រហែលជានៅចាំបាននៅឡើយថា: សម្ដេចព្រះមហាឧភយោរាជអង្គនេះ ស្ដេចទ្រង់ព្រះនាម ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ ដែលស្ដេចសៀមអញ្ជើញឱ្យទៅគង់នៅស្រុកសៀម ក្នុងគ្រាដែលបែកបន្ទាយលង្វែក " មកប្រាបប្រាមសឹកសត្រូវក្នុងព្រះនគរនេះ។ ខណៈសម្ដេចព្រះមហាទេវីក្សត្រី ស្ដេចទ្រង់មានព្រះរាជសវនីយ៍ប្រាប់ក្រុងព្រះអាល័ក្សឱ្យតែងសុភអក្សរលើផែនមាស បិទស្រោមច្រកបំពង់ជាស្រេចហើយ ស្ដេចទ្រង់ចាត់ឧកញ៉ា សន្ធរវោហារជារាជទូតឯក ឧកញ៉ាវិជេន្ទ្រស័ក្ដិជាទោទូត ព្រះបញ្ចង្គសារាជាត្រីទូត ឱ្យអញ្ជើញព្រះសុភអក្សរ និងគ្រឿងរាជបណ្ណាការទៅថ្វាយព្រះចៅសៀម។ សេនាបតីនាំឡើងក្រាបបង្គំទូលសម្ដេចព្រះពុទ្ធចៅ "ស្ដេចសៀមក្នុងសម័យនោះគឺព្រះនរេឝ្វរ ដែលបានឈ្នះសង្គ្រាមនៅលង្វែក" ក្រុងស្រីអយុធ្យាតាមដំណើរ។ ព្រះចៅក្រុងស្រីអយុធ្យាត្រាស់ឱ្យលាមប្រែសេចក្ដីថ្វាយ ទើបទាល័ក្សថ្លែងសេចក្ដីថា: ព្រះរាជសវនីយ៍បន្ទូលសម្ដេចទេវី សិរីលក្ខណា មហាក្រុងកម្ពុជាធិបតី" ចំរើនផ្លូវព្រះរាជមេត្រី មកសម្ដេចព្រះពុទ្ធចៅ ជារាមាធិបតីព្រះចៅក្រុងបុរី ស្រីអយុធ្យា សូមទ្រង់ជ្រាប។ ដ្បិតព្រះនគរក្រុងកម្ពុជា សព្វថ្ងៃនេះកើតចលាចល អំពល់ អស់ពួកសមណៈជីព្រាហ្មណ៍ ព្រឹទ្ធាចារ្យអាណាប្រជានុរាស្ត្រ ទាសកម្មករក្នុងរាជធានី ៦ ឆ្នាំនេះមកហើយ ឥតមានស្រាកស្រាន្តឡើយ។ អស់ចៅហ្វាយស្រុកធំៗ ឥតរវល់នឹងកិច្ចការផែនដីសោះ ដឹងតែតាំងខ្លួនជាសម្ដេចព្រះរាមាគ្រប់ខេត្ត។ រាស្ត្រក្នុងអាណាខេត្តទីទៃៗ ចាប់គ្នាលក់ពិន័យដូចសត្វតិរិច្ឆាន ព្រោះគ្មានព្រះមហាក្សត្រសោយរាជសម្បត្តិឱ្យបានមាំមួនសោះ។ ហេតុនេះយើងខ្ញុំនិងអស់សេនាបតីមន្ត្រីធំតូច ខ្ញុំព្រះរាជការសុំយក សម្ដេចព្រះស្រីសុរិយោពណ៌មហាឧភយោរាជនៅព្រះនគរវិញដើម្បីនឹងបានប្រាបប្រាមសឹកសត្រូវក្នុងព្រះនគរឱ្យបានជាសុខតរៀងទៅ។ ដូច្នេះសូមសម្ដេចព្រះពុទ្ធចៅក្រុងទេពបុរី ប្រណីដល់ព្រះពុទ្ធសាសនា ដល់សមណៈជីព្រាហ្មណ៍ ព្រឹទ្ធាចារ្យអាណាប្រជានុរាស្ត្រឱ្យទាន។ សូមបើកសម្ដេចព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ទៅប្រាបប្រាមសឹកសត្រូវ ដើម្បីទំនុកបំរុងព្រះពុទ្ធសាសនាឱ្យបានសមណៈព្រឹទ្ធាចារ្យ អាណាប្រជានុរាស្ត្រ ទាសកម្មករ បានសេចក្ដីសុខដោយព្រះតេជៈបុណ្យព្រះបារមីនៃព្រះចៅក្រុងទេពបុរី ស្រីអយុធ្យាកុំបីខាន។ លុះអាល័ក្ស ថ្លែងព្រះសុភអក្សរចប់ហើយ សម្ដេចព្រះពុទ្ធចៅនរេឝ្វរ បរមខត្តិយាទ្រង់យល់ព្រមថា: សម្ដេចព្រះស្រីសុរិយោពណ៌អង្គនេះ មានមានៈពេញជាមហាក្សត្រដ៏ល្អ ប្រការមួយមានព្រះទ័យសុចរិត កតញ្ញូដ៏ច្រើននេះប្រការមួយ។ ក្នុងពេលដែលចូលមកនៅក្នុងក្រុងទេពបុរីស្រីអយុធ្យានេះទៀត ក៏ទ្រង់មានតែសេចក្ដីព្យាយាមសូត្ររៀន ឱ្យបានចេះដឹងនឹងប្រព្រឹត្តតាមគន្លងនៃព្រះពុទ្ធានុញ្ញាតនេះប្រការមួយ ហើយដែលទ្រង់ចូលមកនៅនឹងយើងនេះទៀត ក៏មានតែសេចក្ដីប្រតិបត្តិឥតមានឆ្គង។ យើងបានតែងវាំងដំណាក់ចាត់តាំងស្រីស្នំ ក្រមការឱ្យបំរើប្រតិបត្តិមិនឱ្យមានហ្មងសោះ។ បើយើងបានទាំងបើកប្រាក់បៀរវត្សថ្វាយរៀងរាល់ខែ រាល់ឆ្នាំមិនដែលខាន។ បើយើងបើកឱ្យសម្ដេចស្រីសុរិយោពណ៌ ឱ្យស្ដេចយាងចេញទៅហើយយើងទុកនៅតែព្រះជ័យចេស្ដា និងព្រះឧទ័យ ជាព្រះរាជបុត្រានោះឃើញថាសម្ដេចព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ គង់នឹងគិតគុណយើង ពុំគិតក្បត់ប្រទូស្តរ៉ាយនឹងយើងទេ។ លុះប្រជុំព្រមហើយ ព្រះចៅក្រុងទេពបុរីទ្រង់ចាត់ព្រះទេពវរជនឱ្យឃុំកងទ័ព ៥០០ នាក់ និងគ្រឿងឧបភោគបរិភោគ ប្រគល់ថ្វាយសម្ដេចព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ កាលបានទទួលអនុញ្ញាតិឱ្យត្រឡប់មកស្រុកវិញហើយ ក៏ថ្វាយបង្គំលាព្រះនរេឝ្វរចេញមក។ ស្ដេចរៀបចំព្រះរាជទ្រព្យទុកថ្វាយព្រះរាជបុត្រ និងដាក់យកមកតាមផ្លូវខ្លះ ហើយស្ដេចចុះព្រះទីនាំងនាវា ព្រមដោយទាហានសៀមខ្មែរ ៦០០ នាក់។ ទ្រង់យាងចេញមកតាមផ្លូវជលវិថី។ បើគិតតាំងពីព្រះអង្គទៅគង់នៅក្រុងទេពបុរី ពីឆ្នាំម្សាញ់ បញ្ចស័ក មកដល់ឆ្នាំឆ្លូវ ត្រីស័ក ពស.២១៤៥ គស.១៦០១ មស.១៥២៣ ចស.៩៦៣ ត្រូវជា៩ឆ្នាំហើយទើបសៀមបើកឱ្យព្រះអង្គយាងមកវិញ។ នេះនឹងនិយាយអំពីតេជោមាស ដែលអ្នកស្រុកទាំងឡាយតែងកោតសរសើរចិត្ត និងថ្វីដៃដែលខ្លាំងពូកែនោះ។ កាលមុនផែនដីព្រះមហិន្ទរាជា "ព្រះសត្ថា" នោះមានមេស្រុកម្នាក់ក្នុងដែនចៅមឿងក្រកោះ ខេត្តអាសន្ទុក ឈ្មោះសោម អ្នកផងតែងហៅថាពញាសោម។ ពញាសោមនេះមានកូនប្រុសម្នាក់ឈ្មោះមាសដែលគាត់តែងតែប្រើឱ្យគ្នា ៥០០ នាក់ស្រលាញ់ចូលជាបរិវារ។ ក្មេងទាំងនោះលើកកុមារមាសឱ្យជាធំ ត្រួតត្រាលើខ្លួនគ្រប់គ្នាហើយបបួលគ្នាហៅមាសថាម៉ឺនមាស។ ម៉ឺនមាសនេះ កាលបើមានក្មេងគង្វាលគោ ជាចំណុះហើយក៏ដាក់វេនឱ្យក្មេងទាំងនោះ ក្នុងមួយថ្ងៃឱ្យក្មេង ១០០ នាក់រកស្បៀងអាហារ ម្ហូបចំណី លៀងក្មេងឯទៀតដែលឃ្វាលគោក្របីនោះ។ ក្មេងទាំង ១០០ នាក់ដែលត្រូវវេននោះតែងលួចអង្ករមាតាបិតា និង បណ្ដាឆ្កែរកសត្វ ខ្លះបាចត្រីចាក់អន្ទង់ ខ្លះយកទៅលៀងក្មេងផងគ្នា ក្នុងចំនួន ៤០០ នាក់តាមវេនរបស់ខ្លួន។ លុះកាលណាស៊ីផឹករួចហើយ ម៉ឺនមាសបង្គាប់ក្មេងទាំងនោះឱ្យយកធាងត្នោតខ្លះ ផ្ដៅខ្លះមកក្រងឱ្យដូចជាបាតដៃ ព្រមទាំងមានដងផងឱ្យបានពីរម្នាក់ ហើយឱ្យលើកគ្នារុកក្នុងព្រៃ។ បើកាលណាឃើញសំបុកឃ្មុំ សំបុកឱម៉ាល់នៅទីណា ម៉ឺនមាសបង្គាប់ក្មេងទាំង ៥០០ នាក់នោះឱ្យចូលវាយសំបុកឃ្មុំ សំបុកឱម៉ាល់ទាំងនោះ។ កាលណាឃ្មុំឬឱម៉ាល់វាដេញទិច ឱ្យក្មេងទាំងនេះយកប្រដាប់ដែលក្រងធ្វើបានម្នាក់ពីរនោះ មកបោកផាត់វាយវាត់ឃ្មុំ ឱម៉ាល់ទាំងនោះយកមកដុតចែកគ្នាស៊ី។ ថាបើឃ្មុំ ឬ ឱម៉ាល់ទិចឈ្មោះណាម្នាក់ក្ដី ពីរនាក់ក្ដី ម៉ឺនមាសឱ្យក្មេងជាង៤០០ នាក់នោះចាប់ក្មេងម្នាក់ ឬពីរនាក់នោះចងរួចដាក់ក្នុងទីមួយកន្លែង លុះរួចពីទោសនោះហើយ ម៉ឺនមាសឱ្យក្មេងនោះហាត់បោក ផាត់ឃ្មុំ ឬ ឱម៉ាល់ជារឿយៗមិនឱ្យឈប់ឈរ។ លុះធ្វើដូច្នេះយូរៗមក ពញាសោមដឹងហើយក៏នឹកភ័យខ្លួនក្រែងថារឿងនេះលេចឮដល់ចៅមឿង និងចៅហ្វាយស្រុកអាសន្ទុក។ ទើបពញាសោមនាំម៉ឺនមាសនោះទៅទុកនឹងលោកគ្រូ ព្រះបទុមបារមី "ស៊ីន" ជាចៅអធិការមេគុណវត្តទ្រាល ខេត្តបារាយណ៍ឱ្យរៀនអក្សរ និងចំណេះវិជ្ជាការ៣ឆ្នាំ។ ម៉ឺនមាសរៀនចេះត្រៃភូមិ ត្រៃវេទ ត្រៃយុធ ត្រៃតា និងសិល្បសាស្ត្រផ្សេងៗជាច្រើន។ លោកគ្រូបទុមបារមីស្រលាញ់ណាស់ ទុកម៉ឺនមាសនេះជាសិស្សច្បង។ ក្នុងគ្រានោះមានលោកនេនមួយទៀតឈ្មោះឡី ជាសិស្សបន្ទាប់របស់លោកបទុមបារមី។ មានថ្ងៃមួយនោះ មានរាស្ត្រជើងវត្តម្នាក់ឈ្មោះប៉ាង ជាអ្នកស្រុកជើងវត្តនេះបាត់គោ ដោយមានអាចោរលួចបាត់ទៅ ឈ្មោះប៉ាងទៅរកលោកគ្រូបទុមបារមីឱ្យចាប់យាមឱ្យ។ ពេលនោះចួនជាលោកគ្រូបទុមបារមី កំពុងលេងឈើត្រង់។ លោកប្រើនេនឡីឱ្យទៅយកក្បួនក្នុងកុដិ ហើយព្រះអង្គលោកនៅលេងឈើត្រង់តទៅទៀត។ នេនឡីដែលលោកគ្រូប្រើឱ្យទៅយកក្បួនក្នុងកុដិនោះ បានឃើញតំរាមាសមួយនៅលើខ្នងស្មុគ្រ ជាចំលែកណាស់ ក៏បើកមើលឃើញមានមន្តអាគមគាថាជាច្រើន។ ដោយហេតុតែចង់លោកមើល នេនឡីក៏រៀនត្រង់គាថាក្រួច ត្រាតែចាំស្ទាត់ ហើយសូត្រក្រឡាខ្លួនមើលបានជាក្រួចទំលើស្មុគ្រនោះ។ ឯលោកគ្រូបទុមបារមីស៊ីនអាត់តែលេងឈើត្រង់ មិនបាននឹកក៏បណ្ដាលឱ្យនេនឡី រៀនទន្ទេញលុះត្រាតែចេះចាំស្ទាត់នូវគាថាមួយនេះទៅ។ លុះនឹកឃើញដល់នេនឡី ដែលលោកបានប្រើហើយបាត់យូរពេកនោះ លោកគ្រូបទុមបារមីក៏គិតស្មានថានេនឡីនោះ មុខជាបានឃើញតំរាមាសហើយ ក៏ស្ទុះចូលទៅក្នុង។ នេនឡីសត្វក្រួចនោះឃើញលោកគ្រូមកហើយ ភ័យណាស់ខ្លាចខុសនឹងលោកគ្រូ ក៏ពាំតំរាមាសនោះហើរទៅភ្នំជី ក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រង់។ នេនឡីក៏យកដែកចារុ៍ជ្រលក់ជាតិហិង្គុល ហើយយកមកសាក់បាតដៃបាតជើងធ្វើជាកងចក្រ រួចតាំងខ្លួនជាព្រះបាទឡីកងចក្រ។ ឡីតាំងពិធីសិល្បតាមក្បួនតំរាមាសនោះចេះពូកែអាចក្រឡាប់ក្រឡាជាសត្វអី បានច្រើនសណ្ឋាន។ អ្នកស្រុកចុះចូលនឹងឡី តាំងពីខេត្តកំពង់សៀមរៀងទៅទល់នគរសៀមរាប។ ចាប់ពីត្រើយជ្រោយចង្វារទាំងប៉ុន្មានសុទ្ធតែចំណុះចុះចូលឡីកងចក្រទាំងអស់។ ឡីកងចក្រតាំងរាំងគាំងកំពែងថ្ម ក្នុងខេត្តគោកសេះ "គឺបារាយណ៍សព្វថ្ងៃនេះ" ។ តែក្នុងពេលដែលឡីមិនទាន់តាំងពិធីរៀនសិល្បនោះ លោគ្រូបទុមបារមី ស៊ីននឹកលើពាការណ៍នាអនាគតថាទៅថ្ងៃមុខនេនឡីនេះនឹងតាំងខ្លួនជាមនុស្សសិល្បខ្លាំងពូកែ ហើយបង្កបង្កើតជាចំបាំងរាំងជល់នាំឱ្យកើតជាកង្វល់ដល់សមណៈជីព្រាហ្មណ៍ អាណាប្រជានុរាស្ត្រជាមិនខាន។ កាលដែលឡីលួចយកតំរាមាសទៅនោះគឺលួចក្នុងឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ពស.២១៤៣ គស.១៥៩៩ មស.១៥២១ ចស.៩៦១។ ចាប់ដើមពីពេលដែលឡីលួចយកតំរាមាសទៅនោះ លោកគ្រូបទុមបារមីស៊ីន ក៏ខំបង្ហាតបង្ហាញមន្តវិជ្ជាការដល់ម៉ឺនមាសអស់ចំណេះពីព្រះអង្គ។ លុះម៉ឺនមានសនេះចេះដឹងមាំមួនជ្រៅជ្រះហើយ លោកគ្រូបទុមបារមី ក៏នាំខ្លួនម៉ឺនមាសទៅថ្វាយសម្ដេចព្រះកែវហ្វាយព្ាញោម" គ្រងរាជ្យនោះហើយថ្វាយព្រះពរថា ៧ ឆ្នាំទៀតនឹងមានអ្នកសិល្ប៍តាំងខ្លួនជាធំដណ្ដើមរាជ្យគ្មាននរណានឹងទំលាយបានឡើយ មានតែម៉ឺនមាសនេះឯងទើបអាចធ្វើការថ្វាយបាន។ ក្នុងពេលដែលលោក គ្រូបទុមបារមីថ្វាយម៉ឺនមាសនេះទៅព្រះរាជាឡីកងចក្រពុំទាន់តាំងសិល្ប៍បាននៅឡើយទេ។ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះកែវហ្វា "ពញាញោម" ព្រះអង្គទទួលម៉ឺនមាសហើយ តែទ្រង់ពុំរាប់អានម៉ឺនមាសនោះទុកថាជាអ្នកចេះដឹងហើយឱ្យបុណ្យស័ក្ដិ ឱ្យគួរសមនឹងចំណេះវិជ្ជានោះសោះឡើយ គឺទ្រង់រវល់តែនឹងបរបាញ់ និងចាប់កូនប្រពន្ធអាណាប្រជានុរាស្ត្រទៅវិញ។ ម៉ឺនមាសគ្មានសេចក្ដីទំនុកបំរុងពីអម្ចាស់របស់ខ្លួន ក៏ខ្ចាត់ភ្លាត់ទៅនៅខេត្តសំរោងទងឆ្វេង ហើយដើររកស៊ីតាមធម្មតា។ ថ្ងៃមួយម៉ឺនមាសទៅដេកនៅវត្តសំរោងទង។ ខណៈនោះមានសាមណេរមួយអង្គទៅបោសព្រះវិហារ ហើយឃើញអង្កាច់មាសមួយព័ទ្ធកម៉ឺនមាសដែលកំពុងលក់ សាមណេរនេះឃើញហើយ តែពុំស្គាល់ហេតុពុំស្គាល់ ក៏ទៅពិតទួលលោកគ្រូចៅអធិការជាគ្រូរបស់ខ្លួនឱ្យលោកបានជ្រាប។ លុះលោកគ្រូចៅអធិការនោះមកហើយក៏ស្គាល់ ទើបយកទឹកផ្តិលសំរឹទ្ធិមួយទៅប្រោះលើពស់នោះ។ ពស់នោះព័ទ្ធម៉ឺនមាស ហើយលូនទៅទិសអគ្នេយ៍ទៅ។ ម៉ឺនមាសបានត្រូវទឹកផ្តិលសំរឹទ្ធិ ដែលលោកគ្រូចៅអធិការវត្តសំរោងទង ប្រោះអង្កាច់មាសនោះក៏ដឹងខ្លួនឡើងហើយក៏ថ្វាយបង្គំចៅអធិការនោះ។ លោកគ្រូចៅអធិការសួរឈ្មោះ នាមត្រកូលសព្វគ្រប់ហើយ លោកក៏ធ្វើទំនាយថាចៅនេះនឹងបានជាសេនាធំ ប្រាប់ប្រាមគ្រប់ទិសទីក្នុងដែនកម្ពុជានេះ។ ដូច្នេះចូរចៅឯងដើរទៅទិសអគ្នេយ៍ ដែលពស់លូនទៅនេះចុះ ចៅនឹងបានទ្រព្យយ៉ាងវិសេសជាមិនខាន។ មួយរំពេចនោះម៉ឺនមាសក៏ថ្វាយបង្គំលាលោកគ្រូចៅអធិការ ទៅទិសអគ្នេយ៍តាមសេចក្ដីបង្គាប់ របស់លោកគ្រូចៅអធិការវត្តសំរោងទង។ លុះដើរបន្តិចទៅក៏ឃើញត្រពាំងទឹកមួយធំ តែមិនញាប។ លុះដើរទៅទៀត ក៏ស្រាប់តែឮសូរមាត់ដូចជាមនុស្សបង្កូកហៅពីក្នុងត្រពាំងមក។ ម៉ឺនមាសឮហើយក៏ត្រឡប់វិញមករកមនុស្សតាមសំឡេងនោះវិញតែរកមិនឃើញមនុស្សសោះ ឃើញតែក្បាលក្របីមួយហើយនឹកស្មានថាខ្មោចក្របីនោះលង។ ម៉ឺនមាសខឹងណាស់ក៏ចាប់ក្បាលក្របីនោះបោកទៅនឹងដី។ វេលានោះកាសក្របីមួយដែលដុះម្រះក្រហមទុំទែង។ ម៉ឺនមាសកាន់យកកាសនោះទៅដេកសំណាក់នៅសាលាវត្តសំរោងទង ដូចដើមដដែលវិញ។ ខណៈនោះ ស្រាប់តែមានបិសាចដែលថែរក្សាកាសក្របីនោះមកពន្យល់សប្តិម៉ឺនមាសឱ្យឃើញថា ដូចជាមានតាចាស់ម្នាក់ស្លៀកពាក់សំពត់បរិសុទ្ធមកប្រាប់ថា ឱ្យទៅគាស់កំណប់នៅក្រោមដើមត្រាចមួយ ដែលដុះនៅសងខាងមាត់ស្រះវត្តសំរោងទងចុះ ចៅនឹងបានរបស់វិសេសជាមិនខាន។ ម៉ឺនមាស ក៏ស្ទុះស្ទាដើរម្នីម្នាទៅឃើញតំរុយមួយនៅក្រោមដើមត្រាចនោះហើយម៉ឺនមាស យកកាំបិតស្នៀតចេញពីចង្កេះជីកដីនោះទៅក៏ឃើញប្រអប់សំរឹទ្ធិមួយយ៉ាងល្អ។ ម៉ឺនមាសកាលបើកប្រអប់នោះឡើងក៏ឃើញតំរាមួយ។ ម៉ឺនមាសក៏យកទាំងប្រអប់ព្រមទាំងតំរានោះ ដាក់ក្នុងដៃរបស់ខ្លួនជាមួយនឹងកាសក្របី ហើយក៏ដើរទៅទៀត។ តាំងពីថ្ងៃនោះរៀងមក ម៉ឺនមាសធ្វើជំនួញជួញប្រែ រកស៊ីសុទ្ធតែចំណេញមួយជាប្រាំ មួយជាដប់ក៏មាន។ ម៉ឺនមាស កាលបើមានទ្រព្យច្រើនហើយក៏លោះក្មេងម្នាក់ឈ្មោះ យ៉នមកធ្វើជាខ្ញុំដើម្បីរកស៊ីតទៅទៀត។ ម៉ឺនមាសបានអាយ៉នជាខ្ញុំកំដរកាលណា ក៏ចំរើនមានគោ ក្របី សេះ ដំរី ទ្រព្យរបស់ជាច្រើន។ ក្រោយនោះពញាភក្ដីតេជោ ក្រឡាពាសឆ្វេងស្រុកសំរោងទង អនិច្ចកម្មទៅ បណ្ដារាស្ត្រប្ដឹងសុំទៅចៅពញាតេជោ ចៅហ្វាយស្រុកសំរោងទង ឱ្យតែងតាំងម៉ឺនមាសនោះជាក្រឡាពាសឆ្វេង។ ម៉ឺនមាស តាំងតែពីបានកាន់ការរាជការកាលណា ក៏យកចិត្តទុកដាក់រក្សាបណ្ដារាស្ត្រក្នុងស្រុករបស់ខ្លួន ហើយស្វែងរកចំណែកជំនូនជូនទៅចៅហ្វាយស្រុកបាឡាត់ស្នងក្រឡាបញ្ជីជារឿយ។ ចៅហ្វាយស្រុកបាឡាត់ស្នង និងក្រឡាបញ្ជីមានចិត្តស្រឡាញ់រាប់អាន ម៉ឺនមាសនោះណាស់រាស្ត្រក្នុងស្រុកក៏ស្រឡាញ់រាប់អានម៉ឺនមាសនោះច្រើនក្រៃពេក។ ថ្ងៃក្រោយពីនោះមកទៀតចៅហ្វាយស្រុកសំរោងទងអនិច្ចកម្មទៅ។ ពញាក្រឡាពាសមាស យកធនធានទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្លួនជាច្រើន មកចំណាយធ្វើបុណ្យខ្មោចលោកចៅហ្វាយស្រុកនោះ។ ខណៈនោះអស់ក្រមការ និងបណ្ដារាស្ត្រជំនុំព្រមគ្នាថា នឹងចំហខេត្តមិនឱ្យមានចៅហ្វាយស្រុកគ្រប់គ្រងនោះមិនបានឡើយ។ ដូច្នេះហើយគួរតែឱ្យក្រឡាពាសនេះឡើងជាចៅហ្វាយស្រុកទៅ ទំរាំសម្ដេចព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ ស្ដេចយាងមកដល់កាលណាសឹមយើងក្រាបបង្គំទូលជាក្រោយ។ បើទ្រង់ប្រោសទីនោះឱ្យទៅឈ្មោះណា ស្រេចទៅព្រះរាជហឫទ័យចុះ។ លុះគិតព្រមគ្នាហើយបណ្ដារាស្ត្រនិងអស់ក៏និមន្តព្រះសង្ឃមកជាអធិបតីប្រគល់ត្រាសំរាប់ខេត្តនោះឱ្យទៅក្រឡាពាសមាស គ្រងងារជាចៅពញាតេជោ ហើយបង្គំរៀបការអ្នកជំទាវស្រែន ប្រពន្ធចៅហ្វាយស្រុកចាស់នោះឱ្យជាភរិយាធំដល់ក្រឡាពាសមាសផង។ ក្នុងឆ្នាំឆ្លូវ ត្រីស័ក ពស.២១៤៥ គស.១៦០១ មស. ១៥២៣ ចស.៩៦៣ សម្ដេចព្រះមហាឧភយោរាជស្ដេចយាងមកដល់ភូមិត្រើយស្លា ខេត្តកោះស្លាកែតនេះ "កោះស្លាកែត សម័យនោះគឺស្រុកលើកដែកសព្វថ្ងៃនេះ" ។ ខណៈនោះចៅមឿងខេត្តព្រៃកប្បាសមានភូមិ ២៤ ឃុំជាចំណុះហើយ ជាចៅមឿងឡើងខេត្តបាទីកាលបានដឹងដំណឹងថាសម្ដេចព្រះមហាឧភយោរាជស្ដេចយាងមកដល់កោះស្លាកែតហើយ ក៏ម្នីម្នាចុះចូលនាំបុត្រភរិយា យកដង្វាយទៅក្រាបថ្វាយមុនគេបង្អស់។ សម្ដេចព្រះឧភយោរាជទ្រង់ត្រាស់សួរអំពីសុខទុក្ខ ក្នុងព្រះនគរ។ ចៅមឿងក្រាបបង្គំទូលអំពីថ្លើងចះគ្រប់ប្រការនិងក្រាបបង្គំទូលថាក្នុងព្រះនគរនេះសម្ដេចព្រះកែវហ្វា ស្ដេចធ្វើឱ្យក្ដៅក្រហាយដល់អាណាប្រជានុរាស្ត្រច្រើនប្រការណាស់។ ក្នុងពេលដែលកំពុងតែសន្ទនាការនេះ ព្រះអង្គទតទៅឃើញចៅមឿងម៉ី នេះមានលក្ខណៈរូបរាងជាមនុស្សសុចរិតស្លូតត្រង់ល្អ ទើបទ្រង់តែងតាំងចៅមឿងម៉ីជាឧកញ៉ាជ័យយោធា ស័ក្ដិប្រាំបីហ៊ូពាន់ ឱ្យធ្វើជាចៅហ្វាយស្រុក គ្រងស្រុក ២៤ ឃុំលើកចៅហ្វាយស្រុកខេត្តព្រៃកប្បាសតាំងពីពេលនោះរៀងមក។ ចំណែកឯក្រមការស្រុកសំរោងទង កាលបានដឹងថាព្រះបរមបពិត្រស្ដេចព្រះរាជដំណើរមកដល់ត្រើយស្លាហើយ ក៏នាំគ្នាម្នីម្នាទៅជំរាបចៅហ្វាយស្រុករបស់ខ្លួនឱ្យនាំគ្រប់ស្បៀងអាហារ ដំរី ៥ និង សេះ ៥ យកទៅថ្វាយព្រះបរមបពិត្រ។ ខណៈនោះសម្ដេចព្រះឧភយោរាជ ទ្រង់ទតទស្សនាទៅឃើញ រូបរាងឫកពារបស់ចៅហ្វាយស្រុកមាស សមឱ្យធ្វើជាមេទ័ព បង្គាប់ពលរាប់ម៉ឺនបាន។ ប៉ុន្តែទ្រង់ឃើញមានស្នាមក្រហមព័ទ្ធជុំវិញកជាចំឡែកពីជនទាំងឡាយ ទើបទ្រង់ត្រាស់សួរអំពីសេចក្ដីសុខទុក្ខគ្រប់ប្រការ រួចហើយទ្រង់ត្រាស់សួរអំពីពណ៌ក្រហមនៅកតមកទៀត។ ចៅពញាតេជោក៏ក្រាបបង្គំទូល រាយសេចក្ដីតាំងតែពីខ្លួននៅពីកុមារឃ្វាលគោក្របីរៀងមក លោកគ្រូព្រះបទុមបារមីបង្រៀនចំណេះវិជ្ជាការ។ លុះម៉ឺនឡី លួចយកតំរាមាសបានហើយ លោកក៏បាននាំខ្លួនមកថ្វាយសម្ដេចព្រះកែវហ្វាគ្រងរាជ្យ។ ប៉ុន្តែសម្ដេចព្រះកែវហ្វាគ្រងរាជ្យ ស្ដេចពុំទ្រង់ព្រះមេត្តាជប់លៀងសោះ ម៉្លោះហើយខ្លួនក៏ខ្ចាត់ព្រាត់ទៅនៅខេត្តសំរោងទងទៅ លុះពស់អង្កាច់មាសវ័ណ្ឌ ត្រាតែបានប្រអប់សំរឹទ្ធិ តំរាមាស និងកាសក្របី។ នៅទីនោះរាស្ត្រស្រឡាញ់ចូលចិត្តឱ្យគ្រងទីជាតេជោនេះ។ ព្រះបរមបពិត្រទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ ទើបទ្រង់ត្រាស់ថា : អើនេះជាបុណ្យបារមីរបស់អញហើយ។ ប្រសិនបើព្រះកែវហ្វាទ្រង់រាជ្យទ្រង់ប្រកបដោយទសពិធរាជធម៌ ហើយទទួលយកឈ្មោះនេះទុកជាសេនាទាហាន កាលណាឡើយអញនឹងបានត្រឡប់មកជាអម្ចាស់ផែនដីនេះបាន។ លុះទ្រង់ត្រាស់តែប៉ុណ្ណោះហើយទើបទ្រង់ត្រាស់តទៅទៀតថា: ក្រមការនិងបណ្ដារាស្ត្រស្រុកសំរោងទង ឱ្យចៅពញាឯងគ្រងទីជាពញាតេជោនេះនៅពុំទាន់សមនឹងរូបរាង "សមត្ថភាព" ចៅនៅឡើយទេ។ ខណៈនោះទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យអាល័ក្សតែងសញ្ញាបត្រ ចាត់ជូនចៅពញាតេជោមាសថា ជាចៅពញាតេជោប៉ាអង្គ តាំងជំទាវស្រែនជាអ្នកជំទាវមហាទេវី នារីសោភ័ណ ធំលើក្រមការទាំងអស់។ តាំងពញាស្នេហាតេជោ ជាបាឡាត់ស្ដាំ ពញាពិភ័ក្ដិតេជោជាបាឡាត់ឆ្វេង ពញាមន្ត្រីតេជោជាស្នងស្ដាំ ពញាចក្រីតេជោ ជាស្នងឆ្វេង ពញាវង្សាតេជោជាក្រឡាបញ្ជីឆ្វេង ហើយទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ចៅពញាតេជោប៉ាអង្គ "ចាស" ថា: ការណ៍ក្នុងព្រះនគរពេលនេះមានថ្លើងជាមុន។ ពេលនោះស្ដេចទ្រង់ព្រះរាជទាន ដាវស្រោមចាស់មួយជាដាវអាជ្ញាសឹក។ បើឈ្មោះណារឹងទទឹង ត្រូវធ្វើទោសឈ្មោះនោះដល់ជីវិត។ ខណៈនោះចៅពញាតេជោប៉ាអង្គ និងក្រមការបានថ្វាយបង្គំលាចេញ ទៅដល់បន្ទាយខេត្តសំរោងទង។ លុះដល់ហើយ ក៏ឱ្យកេណ្ឌរេហ៍ពលបាន ៣០០០ នាក់ចាត់ពញាស្នេហាតេជោ ជាបាឡាត់ស្ដាំ ឱ្យឃុំពល ៦០០ នាក់ជាទ័ពមុខ ពញាមន្ត្រីតេជោស្នងស្ដាំ ឃុំពល ៥០០ នាក់ជាទ័ពស្ដាំពញាពិភ័ក្ដិតេជោស្នងឆ្វេងឃុំពល ៥០០ នាក់ជាទ័ពឆ្វេង ពញាវង្សាតេជោក្រឡាពាសស្ដាំ ឃុំពល ៥០០ នាក់ជាទ័ពក្រោយ ឱ្យពញាភក្ដីតេជោជាក្រឡាពាសឆ្វេងឃុំពល ៥០០ នាក់ជាកងទ័ពជន្ល។ ចំណែកកងខ្លួនចៅពញាតេជោប៉ាអង្គឯង ឃុំពល ១០០០ នាក់ជាទ័ពហ្លួង។ លុះដល់ថ្ងៃ ១៣ កើត ខែបុស្ស បានឫកពាវេលាបវរហើយ ចៅពញាតេជោប៉ាអង្គឡើងជិះដំរីសឹក បាំងសប្បធនរំភាយ ៣ ជាន់មានដំរីហែហមអមទាំងសងខាងមានពលសេះ ១៥០ នាក់លើកចេញពីបន្ទាយខេត្តសំរោងទង ទៅដល់ស្ទឹងមានជ័យ។ ចៅពញាប៉ាអង្គឱ្យចំលងកងទ័ពមុខ មកបោះនៅទួលព្រះស្រី ហើយឱ្យធ្វើបន្ទាយរាយទ័ពទុកជាមាំមួន។ ឯចៅពញាតេជោប៉ាអង្គខ្លួនបោះទ័ពនៅចង្ក្រានតាព្រហ្ម។ ខណៈនោះនាយកយុទ្ធវខាងព្រះរាមកែវព្រះភ្លើងដែលឈររក្សាផ្លូវនៅអូរគរ ឃើញហើយក៏ឡើងជិះសេះមកជំរាបព្រះកែវភ្លើងតាមដំណើរ។ ព្រះរាមកែវព្រះភ្លើងចាត់កងទ័ពស្ដាំឆ្វេង មុខ ក្រោយស្រេចហើយ ចូលស្រង់ទ្រង់គ្រឿងសំរាប់យុទ្ធនាការលើកទ័ពចេញមកជួបនឹងទ័ពក្រឡាពាសឆ្វេងជាកងទ័ពជន្លនៅអូរគរ។ បន្ទាប់មកកងទ័ពទាំងសងខាង ក៏តាំងតតាំងច្បាំងគ្នាយ៉ាងកោលាហល បានតែមួយស្របក់ ក្រឡាពាសឆ្វេងក៏ដកទ័ពថយរត់ទៅដល់កងទ័ពមុខរបស់ខ្លួន។ ពេលនោះបាឡាត់ស្ដាំមេទ័ពមុខក៏ឱ្យពលចូលច្បាំងគ្នាជាកោលាហលទៀត។ កងទ័ពទាំងនោះបាញ់ ចាក់ កាប់គ្នាដោយអាវុធវែង ជាសន្ធឹកគឹកកង ពាសពេញភូមិឮដល់ទៅតេជោប៉ាអង្គ។ ចៅពញាតេជោប៉ាអង្គឮសូរសន្ធឹកទ័ពប្រហារគ្នាហើយ ក៏ចាត់ឱ្យនាយកងទ័ពស្ដាំលើកទ័ពពីខាងជើងឯក បឹងត្របែករៀងមក នាយកងទ័ពឆ្វេងលើកកងទ័ពថ្មើរជើង និងទ័ពដំរី ក្របី វាងទៅព័ទ្ធពីបឹងពោងពាយរាយទ័ពទៅពីក្រោយទ័ពព្រះរាមកែវព្រះភ្លើង។ លុះចាត់ការស្រេចហើយ ចៅពញាតេជោប៉ាអង្គ ក៏ឡើងជិះដំរីមានហ្មកាន់កន្សៃភ្នាក់ជិះកណ្ដាលបាំងសប្បធននាំរេហ៍ពលមករាយទ័ពនៅត្រង់មាត់ស្ទឹងមានជ័យត្រើយខាងកើត។ ព្រះរាមកែវព្រះភ្លើង ឃើញហើយក៏បរដំរីចូលទៅមុខរេហ៍ពលហើយស្រែកថា : នែតេជោមានបណ្ដាសក្ដិ ឯងគ្រាន់តែមាននាទីជាចៅហ្វាយស្រុកទេ ម្ដេចឡើយក៏ឯងមិនស្គាល់ជីវិត គិតច្បាំងនឹងយើងជាទ័ពក្រស័ត្រនេះឫ? ចៅពញាតេជោប៉ាអង្គ ឆ្លើយតបទៅវិញថា : យើងជាចៅហ្វាយស្រុកក៏ពិតមែនហើយ តែជាចៅហ្វាយស្រុកដែលអម្ចាស់ផែនដីស្ដេចទ្រង់តែងតាំងមក។ ឯអ្នកឯង ដែលតាំងខ្លួនជាក្រស័ត្រនេះ មិនមានអ្នកណាតែងតាំងអ្នកឯងទេ។ កាលដើមឡើយ អ្នកឯងគ្រាន់តែជាសង្គ្រាជវត្តកែវព្រះភ្លើងតែប៉ុណ្ណោះ។ លុះអ្នកបានសិស្សានុសិស្សចុះចូលច្រើន អ្នកឯងទ្រុស្តសីល ក្បត់ព្រះពុទ្ធសាសនា។ កាលបើបានដឹងខ្លួនថា អំពើដែលបានធ្វើនោះជាអំពើខុសហើយក៏សឹកចាកសិក្ខាបទមក។ លុះបានរួចខ្លួនមកជាគ្រហស្ថហើយអ្នកនៅមិនទាន់អស់ចិត្ត មកតាំងខ្លួនជាស្ដេចកែវព្រះភ្លើងដើម្បីឱ្យជនទាំងឡាយ ដែលនៅមិនទាន់កោតខ្លាចខ្លួននោះឱ្យកោតខ្លាចខ្លួនឡើងទៀត អ្នកឯងត្រូវដឹងថា: ខ្លួនអ្នកឯងជាមនុស្សក្បត់ពេញទី ហើយជាមនុស្សអាក្រក់ជាក់ស្ដែងហើយ។ ដើមឡើយ អ្នកឯងជាមនុស្សវង្វេងដោយកាមស្ត្រីភាព ក្បត់នឹងព្រះពុទ្ធសាសនា ឥឡូវអ្នកឯងមកក្បត់នឹងផែនដីកម្ពុជាទៀត។ អ្នកឯងនេះដល់អាយុសង្ខារ ក្ស័យជីវិតទៅនឹងធ្លាក់ទៅរងទុក្ខវេទនានៅនរកជាច្រើនជាតិ លែងបានឃើញពន្លឺរស្មីព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃទៀតហើយ។ អ្នកឯងនេះប្រាកដដូចជាត្នោតកំបុតចុងហើយ។ នាយកង នាយទ័ព និងរេហ៍ពល ខាងព្រះរាមកែវព្រះភ្លើង កាលបើឮពញាតេជោប៉ាអង្គបរិហារដូច្នេះហើយក៏យល់ថាការណ៍ពិតមែនទើបរសាត់រសាយទន់ដៃ ទន់ជើង លែងគិតពីកាប់ចាក់ទៅវិញហើយ។ ព្រះរាមកែវព្រះភ្លើងឃើញកងទ័ពរបស់ខ្លួនរសាត់រសាយដៃជើងដូច្នេះហើយ ក៏នៅតែដេញឱ្យចូលតតាំងច្បាំងទៀត តែកងទ័ពពុំព្រមចូលគឺនៅតែរឹងទទឹងល្វឹងល្វើយ រសេះរសោះហាក់ដូចជាគ្មានស្មារតីសោះ។ ខណៈនោះព្រះរាមកែវព្រះភ្លើង ក៏ស្រែកសន្ធាប់បន្ថែមទៅទៀតថា បើពញាតេជោឯងពិតជាខ្លាំងពូកែធ្វើជាមេទាហាន មេទ័ពដូច្នេះមែន សុំអ្នកចុះពីលើដំរីមកប្រកាប់គ្នាឱ្យរេហ៍ពលមើលវិញម្ដង។ ព្រះរាមកែវព្រះភ្លើងដែលក្លាហាន ហ៊ានហៅពញាតេជោប៉ាអង្គ ឱ្យចូលប្រកាប់នឹងខ្លួននេះ ដោយអាងថាខ្លួនចេះក្រឡាក្រឡាប់ ឱ្យឃើញជារូបពីរ រូបបី កាប់ចាក់ដូចម្ដេចក៏ខុស មិនត្រូវដែរ។ ឯចៅពញាតេជោប៉ាអង្គឮហើយ ក៏ចុះពីលើដំរី កាន់ដាវពីរនៅដៃ គ្រវីដូចកង្ហារដើរចូលទៅ។ លុះដល់ចៅពញាតេជោប៉ាអង្គ ចូលទៅជិតហើយ ព្រះរាមកែវព្រះភ្លើងក៏ក្រឡាខ្លួនជូនធ្វើជាមានខ្លួនបី ជូនធ្វើជាមានខ្លួនពីរ ចៅពញាតេជោប៉ាអង្គនឹងកាប់ខាងណាក៏ពុំបាន ទើបចៅពញាតេជោប៉ាអង្គងាកមកសួរអាយ៉តជាខ្ញុំវិញ។ អាយ៉តឆ្លើយថា ឱ្យចៅហ្វាយកាប់រូបជាកណ្ដាលឱ្យយកកូនពួយ "ចំរឹងឈើ ឬ ឫស្សី ដោយបោះភ្ជាប់នឹងសំបកឈើធំៗ ធ្វើជាបង្អោងឡើងយកឃ្មុំជាដើម" ដែលលាបឈាមស្រីៗនេះចោលតំរង់ក្បាលវាទៅ។ ខណៈនោះ ចៅពញាតេជោប៉ាអង្គ ប្រុងតាំងស្មារតីបាន ក៏យកកូនពួយដែលចោលតំរង់ក្បាលព្រះរាមកែវព្រះភ្លើងៗ ក៏សាបសិល្ប៍នោះអស់ ទើបមើលទៅឃើញមានរូបតែមួយវិញ។ មួយរំពេចនោះ ចៅពញាតេជោប៉ាអង្គក៏ចូលទៅច្បាំងតាំងកាប់ចាក់នឹង ព្រះរាមកែវព្រះភ្លើងម្ដងទៀត។ ពញាតេជោប៉ាអង្គ និងព្រះរាមកែវព្រះភ្លើងប្រកាប់គ្នាពុំទាន់ដឹងឈ្នះចាញ់ផង ក៏ស្រាប់តែបាឡាត់និងស្នងក្រឡាពាសលើកទ័ពឆ្វេងស្ដាំ ទ័ពពីក្រោយហើយ ក៏បរដំរីចូលមកបញ្ជាន់កងទ័ពរបស់ព្រះរាមកែវព្រះភ្លើងកងទ័ពព្រះរាមកែវព្រះភ្លើងក៏រត់បែកខ្ចាត់ខ្ចាយអស់ទៅ នៅតែព្រះរាមកែវព្រះភ្លើងដែលកំពុងតែប្រកាប់គ្នាជាមួយនិងព្រះចៅពញាតេជោប៉ាអង្គ។ ឯអាយ៉តជាខ្ញុំឃើញដូច្នោះហើយ ក៏យកដំបងវាយវ័ធពីក្រោយ ត្រូវព្រះរាមកែវព្រះភ្លើងដួល ហើយចាប់បាននាំចូលទៅក្រាបបង្គំទូលថ្វាយសម្ដេចព្រះមហាឧបភយោរាជ។ សម្ដេចព្រះមហាឧភយោរាជ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យប្រហារជីវិតព្រះរាមកែវព្រះភ្លើង ព្រមទាំងញាតិសាច់សាលោហិតទាំង ៧ ជួរគោត្រនិងបក្សពួក។ ទ្រង់ត្រាស់ឱ្យដាក់ជាពលព្រះរតនត្រ័យខ្លះពលរោងដំរីខ្លះ។ ក្នុងឆ្នាំឆ្លូវ នោះសម្ដេចព្រះមហាទេវីក្សត្រី និងព្រះបរមវង្សា សេនាបតី កវី បណ្ឌិត ហើយនិងព្រះរាជគ្រូ បុរោហិត ព្រឹទ្ធាចារ្យទាំងប៉ុន្មានដែលនៅក្នុងអំណាចសម្ដេចព្រះមហាទេវីក្សត្រី។ ព្រះអង្គទ្រង់បានជ្រាបថា: សម្ដេចព្រះស្រីសុរិយោពណ៌មហាឧភយោរាជ ស្ដេចយាងមកដល់ត្រើយស្លាក្នុងខេត្តកោះស្លាកើតហើយ ទ្រង់ក៏ឱ្យប្រជុំអស់សេនាបតី មន្ត្រីធំតូច ខ្ញុំរាជការ មន្ត្រីបារាំង ព័រទុយហ្កាល់ មានម្សៀរលីវ៉េឡូហ្សូនេះជាដើម ហើយទ្រង់មានព្រះសវនីយ៍ ឱ្យអញ្ជើញសម្ដេចព្រះកែវហ្វាគ្រងរាជ្យម្ដងទៀត ទើបទ្រង់មានព្រះរាជសវនីយ៍ថាខ្លួនចៅនេះ យើងជាព្រះបិតុច្ឆាថា ព្រះបិតុច្ឆានេះដោយច្រឡំទេ បើថាព្រះអយ្យកាវិញទើបត្រូវជាង ព្រោះសម្ដេចព្រះមហាទេវីក្សត្រីនេះត្រូវជាព្រះអនុជ របស់ព្រះមហាចន្ទរាជា " ជំនុំអស់មន្ត្រីខ្មែរបារាំង ជាមហាមិត្តតាំងចៅឱ្យសោយរាជសម្បត្តិទំនុកបំរុងព្រះពុទ្ធសាសនា និង សមណៈជីព្រាហ្មណ៍ ព្រឹទ្ធាចារ្យ អាណាប្រជានុរាស្ត្រឱ្យបានសុខសប្បាយក្សេមក្សាន្តនោះ ចៅពុំបានប្រព្រឹត្តិតាមគន្លងប្រពៃណីព្រះមហាក្សត្រឡើយ យើងជាព្រះបិតុច្ឆាចៅតែងតែនិយាយរំលឹកដាស់តឿនចៅជាច្រើនណាស់ហើយ ក្នុងកន្លងពីរឆ្នាំមកនេះតែចៅពុំព្រមប្រែកិរិយានេះសោះ។ រាស្ត្រក្ដៅក្រហាយពេញទាំងព្រះនគរ ទើបយើងជំនុំដើម្បីអញ្ជើញសម្ដេចព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ជាព្រះបិតុលាចៅឱ្យមកសោយរាជ្យសម្បត្តិប្រយូរវង្ស ឱ្យយូរលង់តរៀងទៅ។ ដូច្នេះចៅកុំតូចចិត្តឡើយឱ្យចៅប្រណិតប្រណម្យខ្លួនប្រាណ និងសម្ដេចព្រះបិតុលារបស់ចៅដើម្បីឱ្យបានសេចក្ដីសុខតទៅ។ កុំចៅក្ដៅចិត្តប្រទូសរាយឱ្យចលាចលរវល់ផែនដីឡើយ។ សម្ដេចព្រះកែវហ្វាពញាញោម ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយក៏អៀនអន់ពន់ប្រមាណណាស់ តែព្រះអង្គនឹងរឹងទទឹងទៅក៏ពុំហ៊ាន ហើយសេនាទាហានខាងសម្ដេចព្រះមហាទេវីក្សត្រីនេះមានចំនួនច្រើន ហើយសុទ្ធតែជាមនុស្សមានកំលាំងពូកែផង។ ឯខាងព្រះអង្គសុទ្ធតែជាមនុស្សក្មេងពាលទាល ហើយក៏ថ្វាយបង្គំលាត្រឡប់ទៅដំណាក់វិញ។ សម្ដេចព្រះមហាទេវីក្សត្រី ព្រះអង្គទ្រង់ប្រមូលអស់ព្រះរាជគ្រូបុរោហិត និងព្រះរាជវង្សានុវង្សនាំគ្រឿង កធភណ្ឌ និង គ្រឿងបញ្ចក្សេត្រចុះព្រះទីនាំងនាវា មានសេនាទាហានហែហម អមព្រះទីនាំងនោះមុខក្រោយ ឆ្វេងស្ដាំ សុរិយាតូរ្យតន្ត្រីប្រគំវង់ខ្ទ័រផែនទឹក ជលសាយាត្រាទៅដល់ត្រើយស្លាសាងទីព្រះរាជវាំងសម្ដេច ព្រះមហាឧភយោរាជហើយទ្រង់ឱ្យចតព្រះទីនាំងនាវានៅទីនោះ។ សម្ដេចព្រះមហាឧភយោរាជទ្រង់ជ្រាបថា សម្ដេចព្រះអយ្យកាស្ដេចយាងមកដល់ហើយ ក៏មានសោមនស្សណាស់ស្ដេចចុះទៅថ្វាយបង្គំនៅនាព្រះទីនាំងនាវា រួចអញ្ជើញសម្ដេចព្រះអយ្យកាឡើងទៅគង់ក្នុងព្រះបរមរាជវាំងនោះ។ សម្ដេចព្រះអយ្យកាទ្រង់ស្ដេចឡើងគង់តាមព្រះរាជហឫទ័យ។ ទើបសម្ដេចព្រះអយ្យកាទ្រង់ប្រជុំសម្ដេចព្រះសុគន្ធគណាធិបតី សិរីសង្ឃនាយករាជាគណៈ ឋានានុក្រម និងព្រះរាជវង្សានុវង្សព្រមដោយនាម៉ឺន សព្វមុខមន្ត្រីប្រគល់រាជសម្បត្តិ ថ្វាយសម្ដេចព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ទ្រង់រាជសម្បត្តិទៅថ្ងៃ ១៣ កើត ខែកត្តិក ឆ្នាំឆ្លូវ ត្រីស័ក។
បោះនៅរោងពុម្ព អន្តរជាតិ ផ្ទះឡូត៍លេខ ១១ G ៥ ផ្លូវលេខ ៣៧១ ឧកញ៉ា ទេពផន សង្កាត់លេខ ៥ ទីសំណាក់ការលេខ ៧៦ ស.២ ផ្លូវលេខ ២៩៨ មហាវិថីព្រះបាទមុនីវង្ស សង្កាត់លេខ ៥ ភ្នំពេញ តម្កល់ទុកតាមលេខ ១៩៩ ចុះថ្ងៃទី២៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦៩ បោះចំនួន៣៥០០ច្បាប់។