មិលិន្ទប្បញ្ហា ភាគ១/កណ្ឌទី២ - វគ្គទី៥ - ពុទ្ធវគ្គ

ទំព័រមុន:កណ្ឌទី២ - វគ្គទី៤ - និព្វានវគ្គ

ទំព័របន្ទាប់:កណ្ឌទី២ - វគ្គទី៦ - សតិវគ្គ



កណ្ឌទី ២

វគ្គទី ៥ - ពុទ្ធវគ្គ

បញ្ហាទី ១ - ពុទ្ធស្ស អត្ថិនត្ថិភាវប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ធ្លាប់ឃើញព្រះពុទ្ធអង្គឬទេ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ អាត្មាភាពមិនធ្លាប់ឃើញទេ មហាបពិត្រ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ បើដូចនេះ គ្រូបាអាចារ្យទាំងឡាយរបស់ព្រះគុណ-ម្ចាស់ធ្លាប់ឃើញព្រះពុទ្ធអង្គ ឬយ៉ាងណា ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ គ្រូបាអាចារ្យទាំងឡាយរបស់អាត្មាភាព ក៏មិនធ្លាប់ឃើញដែរ មហាបពិត្រ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ បើដូចនេះ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះពុទ្ធអង្គក៏ពុំមាន ពិតមែនដែរ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គទ្រង់ធ្លាប់ទតព្រះនេត្រឃើញទន្លេឱហានទី នៅភ្នំហិមពាន្តឬទេ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មិនធ្លាប់ឃើញទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ បើដូចនេះ ព្រះជនករបស់ព្រះអង្គ ទ្រង់ធ្លាប់ទតព្រះនេត្រឃើញទន្លេឱហានទី ឬទេ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ទ្រង់ក៏មិនធ្លាប់ទតព្រះនេត្រឃើញដែរ ព្រះគុណ-ម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ បើដូចនេះ ទន្លេឱហានទីក៏ពុំមាន ពិតមែនដែរ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មានពិតមែន ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ខ្ញុំព្រះករុណាមិនធ្លាប់ឃើញទន្លេឱហានទីទេ ទោះជាបិតារបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ក៏មិនធ្លាប់ឃើញទន្លេឱហានទីដែរ ក៏ពិតមែន ទោះ​ជា​យ៉ាង​នោះក្តី ទន្លេ​ឱហា​នទី គឺមានពិតមែន”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ អាត្មាភាពមិនធ្លាប់ឃើញព្រះដ៏មានព្រះភាគ ទោះជាគ្រូបា-អាចារ្យទាំងឡាយរបស់អាត្មាភាព ក៏មិន​ធ្លាប់​ឃើញ​ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ​ដែរ ក៏​ពិត​មែន ទោះ​ជា​យ៉ាង​នោះក្តី ព្រះដ៏មានព្រះភាគ គឺមានពិតមែន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១

ក្នុងពុទ្ធវគ្គនេះមាន ១០ បញ្ហា ។ បញ្ហាមានការសួរដល់ការមាន ឬ ពុំមាននៃព្រះពុទ្ធអង្គ ឈ្មោះថា ពុទ្ធស្ស អត្ថិនត្ថិភាវប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា ទន្លេឱហានទី គឺ ទន្លេដែលហូរបែកចេញពីស្រះអនោតត្តលើភ្នំហិមពាន្ត ដែលមានឈ្មោះថា “ឱហា” ព្រោះហូរទៅ មានសំឡេងលាន់ឮថា “ឱហា... ឱហា...”។ តាមការពិត ជា​ឈ្មោះ​របស់​ទន្លេ​គង្គា ដែល​ហូរ​មក​ពី​ស្រះ​អនោតត្ត ត្រង់កន្លែងទឹកកួចនោះ ៕

បញ្ហាទី ២ - ពុទ្ធស្ស អនុត្តរភាវប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ទ្រង់ជាបុគ្គល ដែលពុំមានអ្នកណាប្រសើរជាង ពិតមែនឬ  ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ត្រឹមត្រូវហើយ មហាបពិត្រ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់ជាបុគ្គល ដែលពុំមានអ្នកណាប្រសើរជាង ពិតមែន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់មិនធ្លាប់ឃើញព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ តើលោកម្ចាស់នឹងដឹងបានយ៉ាងដូចម្តេចថា ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ទ្រង់ជាបុគ្គល ដែល​ពុំមាន​អ្នក​ណា​ប្រសើរ​ជាង?”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គនឹងទ្រង់យល់សេចក្តីប្រការនោះយ៉ាងដូចម្តេច ? ពួកមនុស្សដែលមិនធ្លាប់ឃើញមហាសមុទ្រ នឹងដឹងបានយ៉ាងដូចម្តេចថា មហាសមុទ្រធំធេង មាន​ជម្រៅ​មិន​អាច​ប៉ាន់​ប្រមាណ​បាន ពិបាក​ស្ទង់​ដល់ ជាកន្លែងដែលទន្លេធំ ៥ ខ្សែ ទាំងនេះ ហូរមកបញ្ចប់ជាប្រចាំជានិច្ចកាល គឺ ទន្លេគង្គា ទន្លេយមុនា ទន្លេអចិរវតី ទន្លេសរភូ ទន្លេមហី មហា​សមុទ្រ​នោះ​មិន​ប្រាកដ​ថា​ស្រក​ចុះ ឬពេញ​ហៀរ​ច្រាំង​ឡើយ?”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន ដឹងបាន ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ អាត្មាភាពបានជួបឃើញព្រះអរហន្តសាវកទាំងឡាយ ដែលបានរំលត់កិលេសហើយ ក៏ដឹងថា ព្រះ​ដ៏មាន​ព្រះភាគ​ទ្រង់​ជា​បុគ្គល ដែល​ពុំ​មានអ្នកណាប្រសើរជាង ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ២

បញ្ហាស្តីអំពីភាពជាបុគ្គល ដែលពុំមានអ្នកណាប្រសើរជាង នៃព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ឈ្មោះថា ពុទ្ធស្ស អនុត្តរភាវប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា អនុត្តរោ - បុគ្គលដែលពុំមានអ្នកណាប្រសើរជាង គឺ បុគ្គលដែលពុំមានអ្នកណាប្រសើរជាង គឺ វិសេសជាង ដោយគុណទាំងឡាយ ។

ពាក្យថា ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ បានសេចក្តីថា ប្រៀបដូចជា មនុស្សដែលមិនធ្លាប់ឃើញមហាសមុទ្រ គឺមិនធ្លាប់ទៅកាន់មហាសមុទ្រ ឃើញទន្លេធំទាំង ៥ ខ្សែ ដែល​ហូរ​មក​បញ្ចប់​គ្នា នៅ​មហា​សមុទ្រ​ហើយ ក៏​រមែង​ដឹង​ថា​មហា​សមុទ្រ​មាន​ភាព​ធំធេង។ យ៉ាង​ណាមិញ អាត្មាភាពបានប្រទះឃើញព្រះសាវ័កដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ដែលជាភិក្ខុ ជាភិក្ខុនី ជាក្សត្រ ជា​ព្រាហ្មណ៍ ជា​គហបតី នៅ​ប្រព្រឹត្ត​ព្រហ្ម​ចរិយ​ធម៌​ក្នុង​ធម៌​វិន័យ​របស់ព្រះដ៏មានព្រះភាគ អ្នកមានកិលេសទាំងឡាយរលត់ទាំងនេះហើយ ក៏រមែងដឹងថា ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ទ្រង់​ជា​នាយ​សារថី​បង្ហាត់​បុរស ដែល​អាច​បង្ហាត់​បាន ពុំ​មាន​អ្នក​ណា​ប្រសើរ​ជាង ដូចនេះដែរ ៕

បញ្ហាទី ៣ - ពុទ្ធស្ស អនុត្តរភាវជាននប្បញ្ហា

ព្រះរាជាមានបន្ទូលថា ៖“ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន យើងអាចដឹងបានឬទេថា ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ទ្រង់ជាបុគ្គល ដែលពុំមានអ្នកណាប្រសើរជាង ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ពិតមែន សូមថ្វាយព្រះពរ យើងអាចដឹងបានថា ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់ជាបុគ្គល ដែលពុំមានអ្នកណាប្រសើរជាង ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន យើងអាចដឹងបានយ៉ាងដូចម្តេចថា ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ទ្រង់ជាបុគ្គល ដែលពុំមានអ្នកណាប្រសើរជាង ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មុននេះក៏ធ្លាប់មានព្រះគ្រូ ជាអ្នកនិពន្ធ ឈ្មោះថា ព្រះតិស្សត្ថេរ ពេលលោកមរណភាពកន្លងទៅជាច្រើនឆ្នាំ អ្នក​ទាំងឡាយ​នៅអាច​ស្គាល់​លោក​បាន​យ៉ាង​ដូចម្តេច?”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ អ្នកទាំងឡាយនៅអាចស្គាល់លោកបាន ដោយសារការងារនិពន្ធ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ អ្នកឯណាឃើញព្រះធម៌ អ្នកនោះរមែងឃើញព្រះដ៏មានព្រះភាគ ព្រោះថាព្រះធម៌ ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ​ទ្រង់​បាន​សម្តែង​ទុក​រួច​ហើយ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៣

បញ្ហាស្តីអំពីការដឹងដល់ភាពជាបុគ្គល ដែលពុំមានអ្នកណាប្រសើរជាង នៃព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ឈ្មោះថា ពុទ្ធស្ស អនុត្តរភាវជាននប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះ បានសេចក្តីថា ប្រៀបដូចជា អ្នកទាំងឡាយស្គាល់ព្រះតិស្សត្ថេរ ជាគ្រូបាអាចារ្យ ជាអ្នកនិពន្ធ ដែល​បានទទួល​មរណភាព​ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ទៅ​ហើយ​នោះ ដោយ​សារ​ការងារ​និពន្ធ គឺ ដោយការបានឃើញការងារនិពន្ធរបស់លោកយ៉ាងណា ពួកយើងក៏រមែងស្គាល់ព្រះដ៏មានព្រះភាគដោយព្រះធម៌ គឺ ដោយការឃើញធម៌ ដែល​ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះភាគ​នោះ ទ្រង់បានសម្តែងទុករួចហើយ ដូចនេះ ៕

បញ្ហាទី ៤ - ធម្មទិដ្ឋប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់បានឃើញព្រះធម៌ហើយឬ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ពួកសាវ័កគួរប្រព្រឹត្តធម៌រហូតអស់មួយជីវិត ព្រោះជាអ្វី ដែលព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ទ្រង់បានណែនាំទុក ព្រោះជាអ្វី ដែលព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ទ្រង់​បាន​បញ្ញត្តទុក ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៤

បញ្ហាស្តីអំពីធម៌ ដែលបានឃើញហើយ ឈ្មោះថា ធម្មទិដ្ឋប្បញ្ហា ។ ពាក្យថា ព្រោះជាអ្វី ដែលព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ទ្រង់បានណែនាំទុក ជាដើម គឺ ព្រោះជាអ្វី ដែលព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ដ៏មាន​ព្រះ​បញ្ញា​ចក្ខុ ទោះគ្រប់ព្រះអង្គ ទ្រង់បានណែនាំទុក គឺ ទ្រង់បានសម្តែងទុក និង ទ្រង់បានបញ្ញត្តទុក ៕

បញ្ហាទី ៥ - អសង្កមនបដិសន្ទហនប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ចិត្តមិនរំកិលទៅផង ក៏បដិសន្ធិបានដែរឬ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ត្រឹមត្រូវហើយ ចិត្តមិនរំកិលទៅផង ក៏បដិសន្ធិបានដែរ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ចិត្តមិនរំកិលទៅផង ក៏បដិសន្ធិបានដែរយ៉ាងដូចម្តេច ? សូមព្រះគុណម្ចាស់ធ្វើការឧបមា ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ បុរសខ្លះអាចដុត ភ្លើងចង្កៀង(ថ្មី)បានពីភ្លើងចង្កៀង(ចាស់) ភ្លើងចង្កៀងថ្មីជាភ្លើងដែលរំកិលពីចង្កៀង(ចាស់)ទៅឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មិនមែនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ ចិត្តមិនរំកិលទៅផង ក៏បដិសន្ធិបានដែរ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖“សូមព្រះគុណម្ចាស់ឧបមាបន្ថែមបន្តិចទៀតផងចុះ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ គ្រាដែលព្រះអង្គទ្រង់នៅជាព្រះរាជកុមារ ព្រះអង្គទ្រង់ចាំបានឬទេថា ទ្រង់បានទទួលកិត្តិយសខ្លះ ក្នុងសម្នាក់របស់គ្រូបាអាចារ្យដ៏មានកិត្តិយស ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន ព្រះគុណម្ចាស់ ខ្ញុំព្រះករុណានៅចាំបាន ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ កិត្តិយសដែលព្រះអង្គទ្រង់បានទទួលនោះ រំកិលទៅពីខ្លួនគ្រូបាអាចារ្យឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មិនមែនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ ចិត្តមិនរំកិលទៅផង ក៏បដិសន្ធិបានដែរ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៥

បញ្ហាស្តីអំពីការមិនរំកិលចេញ ក៏បដិសន្ធិបាន ឈ្មោះថា អសង្កមន-បដិសន្ទហនប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា ចិត្តមិនរំកិលទៅផង ក៏បដិសន្ធិបានដែរឬ ? បានសេចក្តីថា ព្រះរាជាមានបន្ទូលសួរថា ចិត្តបដិសន្ធិ(កើត)ក្នុងភពថ្មីបាន ដោយមិនមានការរំកិលចេញពីភពចាស់ឬ ? ក្នុង​ពាក្យ​នោះ ចិត្ត​ដួង​មុន ដែល​ជា​ចិត្ត​ដួង​ចុង​ក្រោយ​នៃ​ភព​មុន ឈ្មោះ​ថា ចុតិ (រំកិល) ចិត្តដួងបន្ទាប់ដែលជាចិត្តដួងដំបូងនៃភពនេះ ឈ្មោះថា បដិសន្ធិ ។ ចិត្តដួងមុនធ្វើមុខងារចុតិ គឺ រំកិល​ចេញ​ពី​ភព ហើយ​ក៏​រលត់​ទៅ​ក្នុង​ខណៈ​នោះ ពុំមែនរំកិលទៅក្នុងភពបន្ទាប់ទៀតបានទេ ។ ព្រោះហេតុនោះ ទើបពោលបានថា គ្មានចិត្តអ្វីរំកិលពីភពចាស់មកកាន់ភពនេះទេ ដែលបានឈ្មោះថា ចុតិ ប្រែ​ថា ចិត្ត​រំកិល ពី​ព្រោះ​មាន​កិច្ច ឬ​មុខ​ងារ​ប្រៀប​ដូច​ជា រំកិល​ចេញ​ពី​ភព​ប៉ុណ្ណោះ ពី​ព្រោះ​ថា លុះ​រលត់​ទៅ ជា​ហេតុ​ឱ្យ​មាន​ភព​ថ្មី មិន​មែន​រំកិល​ចេញ​ទៅ​បាន មែន​នោះ​ទេ។ ម៉្យាង​វិញ​ទៀត លុះ​ចិត្ត​ដួង​មុន​រលត់​ទៅ​ហើយ ចិត្ត​ដួង​បន្ទាប់​ក៏​កើត​ឡើង​ធ្វើ​មុខ​ងារ​បដិសន្ធិ គឺធ្វើមុខងារប្រៀបដូចជា ភ្ជាប់ភពថ្មីជាមួយនឹងភពចាស់ ធ្វើឱ្យមានភពថ្មីតទៅទៀត ។ បើ​ដូច​នេះ​អាច​ពោល​បាន​ថា ចិត្ត​ដួង​នេះមិន​មែន​ជា​ចិត្ត ដែល​រំកិល​ចេញ​ពី​ភព​មុន​នោះ​ទេ។ គឺថា ចិត្តដួងមុន និងចិត្តដួងបន្ទាប់ ជាចិត្តដួងផ្សេងគ្នា មិនឡូកឡំគ្នា ប៉ុន្តែបានប្រព្រឹត្តទៅ ដោយ​មាន​ការ​ទាក់​ទង​គ្នា ដោយ​ជា​ហេតុ ជា​ផល​នឹង​គ្នា តាមប្រការដូចពោលខាងលើ ដូចនេះ ៕

បញ្ហាទី ៦ - វេទគូបញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន វេទគូមានពិតឬទេ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ និយាយតាមបរមត្ថ វេទគូពុំមានពិតទេ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៦

បញ្ហាមានការសួរដល់វេទគូ គឺ តួអត្តាជីវៈខាងក្នុង ឬបុគ្គលដែលជាអ្នកតាមដឹងអារម្មណ៍ខាងទ្វារទាំង ៦ ឈ្មោះថា វេទគូបញ្ហា ។

ពាក្យថា តាមបរមត្ថ គឺ និយាយតាមការពិតនៃបរមត្ថ ដែលប្រាសចាកសត្វបុគ្គល បានសេចក្តីថា តាមការពិតនៃបរមត្ថ អត្តាជីវៈ ឬបុគ្គល គឺពុំមានពិតទេ ៕

បញ្ហាទី ៧ - អញ្ញកាយសង្កមនប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន សត្វអ្វី ៗ ដែលរំកិលចេញពីកាយនេះ ទៅកាន់កាយផ្សេងមានដែរឬទេ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ពុំមានទេ សូមថ្វាយព្រះពរ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ប្រសិនបើសត្វដែលរំកិលចេញពីកាយនេះ ទៅកាន់កាយផ្សេង ពុំមានទេ ក៏នឹងជាអ្នកដែលរួចផុតពីកម្មអាក្រក់ទាំងឡាយបាន មិន​មែន​ទេ​ឬ?”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ពិតមែនហើយ សូមថ្វាយព្រះពរ ប្រសិនបើគេមិនបដិសន្ធិ គេនឹងជាអ្នកដែលរួចផុតពីកម្មអាក្រក់ទាំងឡាយបាន ។ សូមថ្វាយព្រះពរ ប៉ុន្តែព្រោះហេតុថា គេនៅ​មាន​បដិសន្ធិ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ ទើប​ពុំ​អាច​រួច​ផុត​ពី​កម្ម​អាក្រក់​ទាំង​ឡាយ​បាន​ឡើយ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សូមព្រះគុណម្ចាស់ធ្វើការឧបមា ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ប្រៀបដូចជាបុរសខ្លះបានលួចស្វាយរបស់បុរសម្នាក់ទៀតយកទៅ បុរសនោះត្រូវតែជាប់ទោស មិនមែនឬទេ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន ព្រះគុណម្ចាស់ គេត្រូវតែជាប់ទោស ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ បុរសនោះមិនបានលួចយកស្វាយ ដែលបុរសជាម្ចាស់បានដាំនោះទេ ព្រោះហេតុអ្វីទើបគេត្រូវតែជាអ្នកជាប់ទោសទៅវិញ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់ ស្វាយ(ដែលត្រូវលួច)ទាំងនោះ អាស្រ័យស្វាយ (ដែលបុរសជាម្ចាស់ដាំទុក)ទាំងនោះ ទើបកើតឡើងបាន ព្រោះហេតុនោះ គេត្រូវតែជាអ្នកជាប់ទោស ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ បុគ្គលធ្វើកម្មល្អខ្លះ អាក្រក់ខ្លះ ដោយរូបនាមនេះ នាមរូបផ្សេងទើបបដិសន្ធិព្រោះកម្មនោះ ព្រោះហេតុនោះ ទើប​ពុំ​អាច​ជា​អ្នក​រួច​ផុត​ពី​កម្ម​អាក្រក់​ទាំង​ឡាយបានទេ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៧

បញ្ហាមានការសួរដល់ការរំកិលពីកាយនេះ ទៅកាន់កាយផ្សេង ឈ្មោះថា អញ្ញកាយសង្កមនប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា កាយនេះ គឺ កាយ(នាមរូប)នេះ ក្នុងភពបច្ចុប្បន្ននេះ ពាក្យថា កាយផ្សេង គឺ កាយ(នាមរូប)ផ្សេង ក្នុងភពផ្សេង ។ ក្នុងឧបមា និង ឧបមេយ្យ មានន័យប្រៀបធៀបគ្នា ដូច​ត​ទៅ​នេះ៖

ស្វាយដែលត្រូវលួច អាស្រ័យស្វាយដែលអ្នកជាម្ចាស់បានដាំទុក ទើបកើតឡើងបាន ព្រោះហេតុនោះ បុរសអ្នកលួចស្វាយផ្សេងពីស្វាយដែលម្ចាស់បានដាំទុកនោះ ទើបមិនអាចរួចផុត ពីភាព​ជា​អ្នក​ជាប់​ទោស។ យ៉ាងណាមិញ នាមរូបផ្សេងអាស្រ័យកម្មល្អ ឬ អាក្រក់ ដែលបានធ្វើទុកដោយនាមរូបនេះ ទើបបដិសន្ធិបាន ។ ព្រោះហេតុនោះ សត្វ​ដែល​ធ្វើ​កម្ម​អាក្រក់​ទុក​នោះ ទោះ​ជា​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ ដោយ​នាម​រូប​ផ្សេង ពីនាមរូបនេះហើយ ក៏មិនឈ្មោះថា រួចផុតពីកម្មអាក្រក់នោះ ដូចនេះ ។

ពាក្យដែលនៅសល់ ក៏គួរជ្រាបតាមន័យ ដូចដែលបានពោលរួចហើយ ក្នុងបញ្ហាមុន ៗ ផងចុះ ៕

បញ្ហាទី ៨ - កម្មផលអត្ថិភាវប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន កុសលកម្មក្តី អកុសលកម្មក្តី ដែលសត្វបានធ្វើទុកដោយនាមរូបនេះ កម្មទាំងនោះតាំងនៅទីណា ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ កម្មទាំងនោះនឹងតាមជាប់ទៅ ដូចស្រមោលអន្ទោលតាមខ្លួន ដូចនោះ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់អាចបង្ហាញកម្មទាំងនោះបានឬទេថា កម្មទាំងនោះតាំងនៅទីត្រង់នេះ ឬ ក៏ទីត្រង់នេះ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ នរណាក៏មិនអាចបង្ហាញកម្មទាំងនោះថា កម្មទាំងនោះតាំងនៅទីត្រង់នេះ ឬ ក៏ទីត្រង់នេះទេ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សូមព្រះគុណម្ចាស់ធ្វើការឧបមា ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គនឹងទ្រង់យល់សេចក្តីប្រការនោះយ៉ាងដូចម្តេច ដើមឈើដែលមិនទាន់មានផ្លែកើតឡើង តើព្រះអង្គ​ទ្រង់អាចបង្ហាញ​ផ្លែឈើទាំង​នោះ​បាន​ឬ​ទេ​ថា ផ្លែ​ទាំង​នោះ​នឹង​តាំង​នៅ (នឹងកើតឡើង) នៅត្រង់នេះ ឬក៏នៅត្រង់នេះ ? ”

ព្រះរាជា ៖ “ មិនអាចបង្ហាញបានទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ កាលណាភាពបន្ត(នៃនាមរូប) នៅមិនទាន់ដាច់រយៈ នរណាក៏មិនអាចបង្ហាញកម្មទាំងនោះបានថា កម្មទាំងនោះ តាំង​នៅ​ទី​ត្រង់​នេះ ឬ​ក៏​នៅ​ត្រង់នេះ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៨

បញ្ហាស្តីអំពីភាវៈកម្មមានផល ឈ្មោះថា កម្មផលអត្ថិភាវប្បញ្ហា ។ ពាក្យថា កម្មទាំងនោះនឹងជាប់តាមខ្លួនទៅ ដូចស្រមោលអន្ទោលតាមខ្លួនទៅដូចនោះ ដូចនេះជាការណវោហារ (ពាក្យ​និយាយ​ដល់​ហេតុ គឺកម្ម) ។ គួរជ្រាបអត្ថន័យយ៉ាងនេះថា នាមរូបដែលជាផលនៃកម្មនោះ នឹងជាប់ទៅតាមខ្លួន ដូចស្រមោលអន្ទោលទៅតាមខ្លួន ដូចនោះដែរ ។ ជាពាក្យដែល លោក​ពោល​ស្មើ​គ្នា ទាំង​កុសល​កម្ម ទាំង​អកុសល​កម្ម ឬជាសាធារណៈ ។ ប៉ុន្តែក្នុងធម្មបទ បានត្រាស់ទុកសម្រាប់អកុសលកម្មថា “ តតោ នំ ទុក្ខមន្វេតិ ចក្កំវ វហតោ បទំ (១) ព្រោះទុច្ចរិត ៣ យ៉ាង​នោះ ទើប​ទុក្ខ​ជាប់​តាម​ខ្លួន​គេ​ទៅ ដូចកង់រទេះ ដែលវិលតាមស្នាមជើងគោ(អូសរទេះ)ទៅ ដូចនោះ ” ។ បាន​ត្រាស់ទុកសម្រាប់កុសលកម្មថា “ តតោ នំ សុខមន្វេតិ ឆាយាវ អនុបាយិនី (២) ព្រោះ​សុចរិត ៣ យ៉ាង​នោះ ទើប​សុខ​ជាប់​ទៅ​តាម​ខ្លួន​គេ ដូចស្រមោលអន្ទោលតាមខ្លួន ដូចនោះ ” ។ ក្នុងព្រះបន្ទូលនេះ មានអត្ថន័យថា ព្រោះទុច្ចរិត ៣ យ៉ាង ជា​អកុសល​កម្មដែល​គេ​បាន​សាង​ទុក​នោះ ទុក្ខ គឺ​នាម​រូប​ដែល​ជា​ទី​ប្រជុំ​នៃ​ទុក្ខ ឬ​នាម​រូបដែលកើតឡើងនៅក្នុងទុគ្គតិ ជាផលនៃអកុសលកម្មនោះ រមែងជាប់ទៅតាមខ្លួនគេ គឺនឹង​តាមកើត​ឡើង​ចំពោះ​គេ ក្នុង​កាល​ទាំង ៣។ ប្រៀប​ដូច​ជា​អ្វី ? ប្រៀបដូចជា កង់រទេះវិលតាមស្នាមជើងគោ ដែលអូសរទេះទៅខាងមុខ ដូចនោះ ។ ព្រោះសុចរិត ៣ យ៉ាង ដែលជាកុសលកម្មនោះ សុខ គឺ​នាមរូប​ដែល​ជា​ទី​ប្រជុំ​នៃ​សុខ ឬនាមរូបដែលកើតឡើងនៅក្នុងសុគតិ ជាផលនៃកុសលកម្មនោះ រមែងជាប់តាមខ្លួនគេទៅ គឺ នឹងតាមកើតឡើងចំពោះគេ ក្នុងកាលទាំង ៣ ។ ប្រៀប​ដូច​ជា​អ្វី? ប្រៀបដូចជាស្រមោលអន្ទោលតាមខ្លួនទៅ ដូចនេះ ។

ពាក្យថា “ ប្រៀបដូចកង់រទេះវិលតាមស្នាមជើងគោ ” ក្តី ពាក្យថា “ ដូចស្រមោលអន្ទោលតាមខ្លួនទៅ ” ក្តី ពោលដោយអត្ថន័យគឺ តែមួយ ។ ព្រោះហេតុនោះ ក្នុងទីនេះ ពាក្យ​ឧបមា​ដែល​ថា “ ដូច​ស្រមោល​អន្ទោល​តាម​ខ្លួន ដូចនោះ ” ព្រះថេរៈពោលជាសាធារណៈ ចំពោះទាំងកុសលកម្ម ទាំងអកុសលកម្ម ។ ប្រៀប​ដូចថា ពេលរាងកាយដើរទៅ ស្រមោល​ដែលជារបស់​ទាក់ទង​នឹង​រាង​កាយ​នេះ ក៏​រមែង​ដើរទៅដែរ ពេលឈរក៏ឈរដែរ ពេលអង្គុយក៏អង្គុយដែរ ពេលដេកក៏ដេកដែរ ។ ស្រមោលទើបឈ្មោះថា អន្ទោលទៅតាមបុគ្គលនោះ យ៉ាងណាមិញ ពេល​បាន​ធ្វើកុសលកម្មក្តី អកុសល​កម្ម​ក្តី នាម​រូប​ដែល​ជា​ផល​នៃ​កម្ម​ទាំងនោះ ក៏រមែងតាមទៅកើតឡើង ក្នុងកាលទាំង ៣ តាមឱកាសរបស់កម្មនោះ ទើបឈ្មោះថា អន្ទោលទៅតាមបុគ្គល​នោះ ដូច​នោះ។ ព្រោះហេតុនោះ ទើបបានជាពុំមាននរណាអាចបង្ហាញបានថា កម្មដែលធ្វើនាមរូបឱ្យកើតឡើងនោះ តាំងនៅត្រង់នេះ ឬ ក៏ត្រង់នោះ ដូចនេះបានទេ ៕

បញ្ហាទី ៩ - ឧប្បជ្ជតិជាននប្បញ្ហា

ព្រះរាជា ត្រាស់សួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន សត្វដែលនឹងកើតរមែងដឹងបានឬទេថា យើងនឹងកើត ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ពិតមែន សត្វនឹងកើតរមែងដឹងបានថា យើងនឹងកើត ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សូមព្រះគុណម្ចាស់ធ្វើការឧបមា ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ គហបតីអ្នកស្រែបានកប់គ្រាប់ស្រូវទុកនៅក្នុងដី ពេលមានភ្លៀងធ្លាក់ល្អ រមែងដឹងឬទេថា ធញ្ញជាតិនឹងដុះឡើង ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន គេរមែងដឹងបាន ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ សត្វដែលនឹងកើត រមែងដឹងបានថា យើងនឹងកើត ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៩

បញ្ហាស្តីអំពីការដឹងថានឹងកើត នៃសត្វដែលនឹងកើត ឈ្មោះថា ឧប្បជ្ជតិជាននប្បញ្ហា ។ គហបតី អ្នកស្រែបានកប់គ្រាប់ស្រូវទុកនៅក្នុងដី ពេលមានភ្លៀងធ្លាក់ល្អរមែងដឹង បាន​ថាធញ្ញជាតិ​នឹង​ដុះ​ឡើង យ៉ាង​ណា​មិញ អ្នកជួញដូរទោះជាក្រីក្រក្តី ពេលគំនរទ្រព្យសម្បត្តិ កើនឡើងជារឿយ ៗ ព្រោះការជួញដូររបស់ខ្លួន ក៏រមែងដឹងថា យើងនឹងបានក្លាយជាសេដ្ឋី។ យ៉ាង​ណា​មិញ អ្នក​បម្រើ​រាជ​ការ ដែល​ព្រះ​រាជា​ទ្រង់​ចិញ្ចឹម​ទុក ដោយ​ថ្លៃ​ឈ្នួល​បន្តិច​បន្តួច ទោះជាមានយសសក្តិតូចតាចក្តី ពេលបានធ្វើអំពើល្អវិសេស ចំពោះព្រះរាជា មាន​ការចាប់ខ្លួនអ្នក​គិត​អាក្រក់ ចំពោះ​ព្រះ​រាជា ជាដើម ក៏​រមែង​ដឹង​បាន​ថា យើង​នឹង​បាន​ក្លាយ​ជា​អាមាត្យ។ យ៉ាង​ណាមិញ បុគ្គលដែលមានអវិជ្ជា តណ្ហា ឧបាទាន និង កម្ម ពេលបានស្តាប់ធម៌ របស់ព្រះតថាគត ដឹងថា អវិជ្ជា តណ្ហា ឧបាទាន និងកម្ម ជា​ហេតុ​នាំ​មក​នូវ​ការ​កើត ដូចនេះ​ហើយ ក៏​រមែង​ដឹង​ថា យើង​នឹង​កើត​ទៀត ដូចនោះ ៕

បញ្ហាទី ១០ - ពុទ្ធនិទស្សនប្បញ្ហា

ព្រះរាជា ត្រាស់សួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់មានពិតមែនឬ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រះដ៏មានព្រះភាគមានពិតមែន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ក៏ប៉ុន្តែលោកម្ចាស់អាចបង្ហាញបានឬទេថា ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ប្រថាប់នៅទីកន្លែងនេះ ឬក៏ទីកន្លែងនេះ ?”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់បានបរិ-និព្វានទៅហើយ ដោយអនុបាទិសេសបរិនិព្វានធាតុ ។ នរណាក៏មិនអាចបង្ហាញបានថា ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ​ប្រថាប់​នៅទី​កន្លែង​នេះ ឬក៏ទីកន្លែងនេះ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សូមព្រះគុណម្ចាស់ធ្វើការឧបមា ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គទ្រង់យល់សេចក្តីប្រការនោះយ៉ាងដូចម្តេច អណ្តាតភ្លើងនៃគំនរភ្លើងធំដ៏សន្ធោសន្ធៅបានដល់ភាពរលត់ទៅ ព្រះអង្គអាចបង្ហាញបានឬទេថា អណ្តាត​ភ្លើង​នោះ​ទៅ​នៅ​ទី​កន្លែងនេះ ឬក៏ទីកន្លែងនេះ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មិនអាចបង្ហាញបានទេ ព្រះគុណម្ចាស់ អណ្តាតភ្លើងដែលរលត់ទៅហើយនោះ ដល់ភាពមិនបង្ហាញខ្លួនហើយ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់បានបរិនិព្វានទៅហើយ ទ្រង់ដល់ភាពរលត់ទៅ ដោយអនុបាទិសេសនិព្វានធាតុ ទើប​បាន​ជា​នរណា​ក៏​មិន​អាច​បង្ហាញ​បាន​ថា ព្រះដ៏មានព្រះភាគប្រថាប់នៅទីកន្លែងនេះ ឬក៏ទីកន្លែងនេះ ។ សូមថ្វាយព្រះពរ ប៉ុន្តែបុគ្គលអាចបង្ហាញព្រះដ៏មានព្រះភាគ(ថាមានពិតមែន)បាន ដោយ​ព្រះ​ធម្ម​កាយ ព្រោះ​ថា​ព្រះធម៌ ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះភាគទ្រង់បានសម្តែងទុកហើយ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១០

បញ្ហាមានការបង្ហាញថា ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់មានពិតមែនឬទេ ឈ្មោះថា ពុទ្ធនិទស្សនប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា “សូមថ្វាយព្រះពរ ប៉ុន្តែបុគ្គលអាចបង្ហាញព្រះដ៏មានព្រះភាគ (ថាមានពិតមែន) បានដោយព្រះធម្មកាយ ព្រោះថាព្រះធម៌ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់បានសម្តែងទុកហើយ” ដូចនេះ។ ព្រះថេរៈ​ពោល​សំដៅ​យក​ព្រះ​សូត្រ​ថា ៖ “សិយា ខោ បនានន្ទ តុម្ហាកំ ឯវមស្ស អតីតសត្តុកំ បាវចនំ ៘ សោ វោ មមច្ចយេន សត្ថា (១) - ម្នាលអានន្ទ ភិក្ខុ​ទាំងឡាយ​អាច​មាន​គំនិត​យ៉ាង​នេះ​ថា ព្រះ​តម្រាស់​ដែល​ជា​ប្រធាន​របស់​ព្រះ​សាស្តា​ក៏​កន្លង​ផុត​ទៅ​ហើយ ពួកយើងគ្មានព្រះសាស្តាទៅហើយ ដូចនេះ ម្នាលអានន្ទ ភិក្ខុទាំងឡាយមិនគួរគិតឃើញយ៉ាងនេះ ម្នាល​អានន្ទ ធម៌​និង​វិន័យ ដែល​តថាគត​បាន​សម្តែង​ទុក​ហើយ បញ្ញត្ត​ទុក​ហើយ ធម៌វិន័យនោះ រមែងជាសាស្តារបស់ភិក្ខុទាំងឡាយ ពេលតថាគតបរិនិព្វានទៅហើយ ” ដូចនេះ ។ ធម៌​និង​វិន័យ ដែល​បាន​ត្រាស់​ដល់​នោះ ឈ្មោះថា ព្រះធម៌ ក្នុងពាក្យថា ធម្មកាយ នេះ ។ ព្រះធម៌នេះ បែកជា ៣ យ៉ាងគឺ ចំណែកដែលទ្រង់ហៅថា វិន័យ ក៏ហៅថា ព្រះវិន័យ ចំណែក​ដែល​ទ្រង់​ហៅ​ថា ព្រះ​ធម៌ បែង​ចែក​ជា ២ យ៉ាង គឺ​ព្រះ​សូត្រ និង ព្រះ​អភិធម្ម។ កាយ គឺក្រុមឬកងផ្តុំ នូវធម៌ ៣ យ៉ាងទាំងនេះ ហៅថា ធម្មកាយ ។ បុគ្គលរមែងដឹងថា ព្រះ​ពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់​មាន​ពិត​មែន ព្រោះ​បាន​ឃើញ គឺបានដឹងធម្មកាយ ដែលទ្រង់បានសម្តែងទុកនេះ ។ ម៉្យាងវិញទៀត ព្រះលោកុត្តរសទ្ធម្ម ៩ យ៉ាង គឺមគ្គ ៤ ផល ៤ និព្វាន ១ ត្រូវជា ១០ រួមទាំង​ព្រះ​បរិយត្តិ​សទ្ធម្ម ឈ្មោះ​ថា ព្រះធម៌ ។ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់ព្រះនាមថា ព្រះធម្មកាយ ព្រោះទ្រង់មានព្រះធម៌ជាព្រះសរីរ-កាយ ។ អ្នកឯណាបានឃើញព្រះធម៌ទាំងនេះ ដោយបញ្ញា អ្នក​នោះ​ឈ្មោះ​ថា ឃើញ​ព្រះ​សរីរកាយ​របស់​ព្រះអង្គ រមែងដឹងបានថា ព្រះអង្គមានពិតមែន ។ សមពិត ដូចបានត្រាស់ទុកថា “ យោ ហិ បស្សតិ សទ្ធម្មំ សោ មំ បស្សតិ បណ្ឌិតោ (១) អ្នកឯណាឃើញព្រះសទ្ធម្ម ( ធម៌របស់សប្បុរសមាន ១០ យ៉ាង មានមគ្គ ៤ ជាដើម ទាំងនោះ ) អ្នកនោះឈ្មោះថា ជាបណ្ឌិត រមែងមើលឃើញតថាគត ” ដូចនេះ ៕


ទំព័រមុន:កណ្ឌទី២ - វគ្គទី៤ - និព្វានវគ្គ

ទំព័របន្ទាប់:កណ្ឌទី២ - វគ្គទី៦ - សតិវគ្គ