មិលិន្ទប្បញ្ហា ភាគ១/កណ្ឌទី២ - វគ្គទី៧ - អរូបវវត្ថានវគ្គ

ទំព័រមុន:កណ្ឌទី២ - វគ្គទី៦ - សតិវគ្គ

ទំព័របន្ទាប់:កណ្ឌទី២ - មិលិន្ទប្បញ្ហាបុច្ឆាវិសជ្ជនា



កណ្ឌទី ២

វគ្គទី ៧ - អរូបវវត្ថានវគ្គ

បញ្ហាទី ១ - សតិឧប្បជ្ជនប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន សតិរមែងកើតឡើងដោយអាការប៉ុន្មាន ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ សតិរមែងកើតឡើងដោយអាការ ១៧ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សតិរមែងកើតឡើងដោយអាការ ១៧ អ្វីខ្លះ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ សតិរមែងកើតឡើងព្រោះជាមនុស្សរៀនចេះដឹង, តិរមែងកើតឡើងព្រោះជាមនុស្សដែលអ្នកដទៃដាស់តឿនឱ្យដឹងនូវអ្វីដែលធ្វើទៅហើយ, សតិ​រមែង​កើត​ឡើង​ព្រោះ​វិញ្ញាណ​គ្រោត​គ្រាត, សតិ​រមែង​កើតឡើងព្រោះវិញ្ញាណអំណោយផល, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះវិញ្ញាណមិនអំណោយផល, សតិ​រមែង​កើត​ឡើង​ព្រោះ​និមិត្ត​មាន​ចំណែក​ដូចគ្នា, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះនិមិត្តមានចំណែកខុសគ្នា, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះការយល់សម្តី, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះលក្ខណៈ, សតិ​រមែង​កើត​ឡើង​ព្រោះ​បាន​អ្នក​ដទៃ​ប្រាប់​ឱ្យ​រឭក, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះមានវិធីកត់ត្រា, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះវិធីរាប់, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះវិធីចងចាំ, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះភាវនា, សតិ​រមែង​កើត​ឡើង​ព្រោះ​ពាក្យ​និពន្ធ​ក្នុង​គម្ពីរ, សតិ​រមែង​កើត​ឡើង​ព្រោះ​ការ​ទុក​ដាក់, សតិរមែងកើតឡើងព្រោះជាអារម្មណ៍ដែលធ្លាប់សោយ ដូចនេះ ។ សតិ​រមែងកើតឡើង ព្រោះ​ជា​មនុស្ស​រៀន​ចេះ​ដឹង​យ៉ាង​ដូច​ម្តេច? សូម​ថ្វាយ​ព្រះ​ពរ សតិ​រមែង​កើតឡើង ព្រោះជាមនុស្សរៀនចេះដឹង ប្រៀបដូចជា ព្រះអានន្ទ និង នាងខុជ្ជុត្តរាឧបាសិកា ឬ អ្នកដទៃខ្លះ ដែលរព្ញកជាតិទាំងឡាយបាន រមែង​រព្ញក​ជាតិ​បាន។ សតិ​រមែងកើតឡើង ព្រោះជាមនុស្សដែលអ្នកដទៃដាស់តឿនឱ្យដឹងនូវអ្វី ដែលបានធ្វើទៅហើយយ៉ាងដូចម្តេច ? បុគ្គលរមែងភ្លេចភ្លាំងសតិ លុះ​អ្នក​ដទៃ​ដាស់​តឿន​ដើម្បី​ឱ្យ​រព្ញក​ដល់​អ្វី ដែល​បាន​ធ្វើ​ទៅ​ហើយ​នោះ ក៏​រមែង​រព្ញក​បាន។ សតិ​រមែង​កើត​ឡើង​ព្រោះជាមនុស្ស ដែលអ្នកដទៃដាស់តឿនឱ្យដឹងនូវអ្វី ដែលបានធ្វើទៅហើយ យ៉ាងនេះ។ សតិ​រមែង​កើត​ឡើង ព្រោះ​វិញ្ញាណ​គ្រោត​គ្រាត​យ៉ាង​ដូចម្តេច? សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះវិញ្ញាណគ្រោតគ្រាត ដូចក្នុងគ្រាដែលបុគ្គលបានអភិសេកក្នុងរាជសម្បត្តិ ឬសម្រេចសោតាបត្តិផល យ៉ាងនេះ។ សតិ​រមែង​កើត​ឡើង ព្រោះ​វិញ្ញាណ​អំណោយ​ផលយ៉ាងដូចម្តេច ? បុគ្គលជាមនុស្សពោរពេញទៅដោយសេចក្តីសុខនៅទីណា ក៏រមែងរព្ញកបានថា “នៅទីនោះ យើង​ជា​មនុស្ស​ពោរ​ពេញ​ទៅ​ដោយ​សេចក្តី​សុខ​ហើយ​យ៉ាង​នេះ”ដូចនេះ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះវិញ្ញាណអំណោយផល យ៉ាងនេះ។ សតិ​រមែងកើតឡើង ព្រោះវិញ្ញាណមិនអំណោយផលយ៉ាងដូចម្តេច? បុគ្គល​ជា​មនុស្ស​ពោរ​ពេញ​ទៅ​ដោយ​សេចក្តី​ទុក្ខ​នៅទីណា ក៏រមែងរព្ញកបានថា “នៅទីនោះ យើងជាមនុស្សពោរពេញទៅដោយសេចក្តីទុក្ខហើយយ៉ាងនេះ ” ដូចនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះ​វិញ្ញាណ​មិន​អំណោយផល យ៉ាងនេះ ។ សតិ​រមែងកើតឡើង ព្រោះនិមិត្តមានចំណែកដូចគ្នាយ៉ាងដូចម្តេច ? បុគ្គល​ឃើញមនុស្សដែលដូចនឹងមាតា(របស់ខ្លួន)ជាដើម ក៏រមែងរព្ញកដល់ មាតា ឬបិតា ឬបងប្អូនប្រុស ឬបងប្អូនស្រី(របស់ខ្លួន) ឃើញអូដ្ឋ ឬគោ ឬពពែ របស់អ្នកដទៃ ដែលដូចគ្នានឹងរបស់ខ្លួននោះ ក៏រមែងរព្ញកដល់អូដ្ឋ ឬគោ ឬពពែ(របស់ខ្លួន)។ សតិ​រមែង​កើត​ឡើង ព្រោះ​និមិត្តមានចំណែកដូចគ្នា យ៉ាងនេះ ។ សតិ​រមែងកើតឡើង ព្រោះនិមិត្តមានចំណែកខុសគ្នាយ៉ាងដូចម្តេច ? គឺរមែង រព្ញកបានថា របស់នោះមានពណ៌ដូចនេះ មានរសដូចនេះ មាន​ផោដ្ឋព្វៈ​ដូចនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះនិមិត្តមានចំណែកខុសគ្នា យ៉ាងនេះ ។ សតិ​រមែងកើតឡើង ព្រោះការយល់សម្តីយ៉ាងដូចម្តេច ? អ្នកដែលរមែងភ្លេចភ្លាំងច្រើន លុះ​បាន​អ្នក​ដទៃ​ប្រាប់​ឱ្យ​រព្ញក ក៏រព្ញកបានព្រោះសម្តីនោះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះការយល់សម្តី យ៉ាងនេះ ។ សតិ​រមែងកើតឡើង ព្រោះលក្ខណៈយ៉ាងដូចម្តេច ? ធម្មតា បុគ្គល​ដែល​សម្គាល់​គោពលិព័ទ្ទ ទាំង​ឡាយ បាន​ដោយ​អវយវៈ ឈ្មោះ​ថា​ ស្គាល់ព្រោះលក្ខណៈ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះលក្ខណៈ យ៉ាងនេះ ។ សតិ​រមែងកើតឡើង ព្រោះ​បាន​អ្នក​ដទៃ​ប្រាប់​ឱ្យ​រព្ញក​យ៉ាង​ដូច​ម្តេច? អ្នក​ដែល​រមែង​ភ្លេច​ភ្លាំង លុះ​អ្នក​ដទៃ​មក​ប្រាប់​ឱ្យ​រព្ញក​ជា​ញយ​ៗ ថា “ ចូររព្ញកឃើញចុះណា៎ អ្នកមហាចម្រើន, ចូររព្ញកឃើញចុះណា៎ អ្នកមហាចម្រើន” ដូចនេះ (ក៏​រមែង​រព្ញក​បាន) សតិ​រមែង​កើត​ឡើង ព្រោះ​បាន​អ្នក​ដទៃ​ប្រាប់​ឱ្យ​រព្ញក យ៉ាង​នេះ។

សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះមានវិធីកត់ត្រា យ៉ាងដូចម្តេច ? ព្រោះបានសិក្សា​វិធីសរសេររួចហើយ ទើបដឹងថា “ អក្សរមួយនេះត្រូវធ្វើ(ត្រូវសរសេរ) បន្ទាប់ពីអក្សរមួយនេះ ” ជាដើម ។ សតិ​រមែង​កើត​ឡើង ព្រោះមានវិធីកត់ត្រា យ៉ាងនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះមានវិធីរាប់ យ៉ាងដូចម្តេច ? ព្រោះបានសិក្សាវិធីរាប់រួចហើយ អ្នករាប់ទើបអាចរាប់ចំនួន ទោះ​ជា​ច្រើន​យ៉ាង​ណា​បាន​(មិន​ខុស) សតិ​រមែង​កើត​ឡើង ព្រោះមានវិធីរាប់ យ៉ាងនេះ ។ សតិ​រមែងកើតឡើង ព្រោះមានវិធីចងចាំ យ៉ាងដូចម្តេច ? គឺ ព្រោះបានសិក្សាវិធីចងចាំរួចហើយ បុគ្គល​អ្នក​នឹង​ចង​ចាំ​ទុក​ទើប​អាច​ចាំ​បាន ទោះ​ជា​ច្រើន​យ៉ាង​ណា។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះមានវិធីចងចាំ យ៉ាងនេះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះភាវនាយ៉ាងដូចម្តេច ? គឺ ភិក្ខុក្នុងសាសនានេះ រមែង​តាម​រព្ញក​ដល់​ខន្ធ​ដែល​ធ្លាប់​នៅ ក្នុង​ភព​មុន​ៗ បាន​ជា​ច្រើន គឺ រមែង​រព្ញក​ទៅ​មួយ​ជាតិ​ខ្លះ ពីរ​ជាតិ​ខ្លះ៘ រមែងតាមរព្ញកដល់ខន្ធដែលធ្លាប់នៅក្នុងភពមុន ៗ ព្រមទាំងអាការ ព្រម​ទាំង​ឧទ្ទេស​យ៉ាង​នេះ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះភាវនាយ៉ាងនេះ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះពាក្យនិពន្ធក្នុងគម្ពីរយ៉ាងដូចម្តេច ? គឺ ពួកព្រះរាជាទាំងឡាយ ពេលនឹងរព្ញកដល់អនុសាសនី ទើប​មាន​បន្ទូល​ថា ចូរយកគម្ពីរនេះមក ទ្រង់រព្ញកដល់អនុសាសនីបាន ព្រោះគម្ពីរនោះ ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះពាក្យនិពន្ធក្នុងគម្ពីរ យ៉ាងនេះ។

សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះការទុកដាក់យ៉ាងដូចម្តេច ? គឺ លុះឃើញរបស់ដែលបានទុកដាក់ ក៏រមែងរព្ញកបាន ។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះការទុក ដាក់ យ៉ាងនេះ ។ សតិ​រមែង​កើត​ឡើង ព្រោះ​ជា​អារម្មណ៍ ដែល​ធ្លាប់​សោយ​យ៉ាង​ដូច​ម្តេច? គឺ រមែងរឭកដល់រូបបានព្រោះធ្លាប់ឃើញ រមែងរព្ញកដល់សំឡេងបានព្រោះធ្លាប់ឮ រមែងរព្ញកដល់ក្លិនបានព្រោះធ្លាប់ធុំក្លិន រមែង​រព្ញក​ដល់​រស​បាន​ព្រោះ​ធ្លាប់​ភ្លក់ រមែង​រព្ញក​ដល់​ផោដ្ឋព្វៈ​បាន​ព្រោះ​ធ្លាប់​ប៉ះ រមែង​រព្ញក​ដល់​ធម៌​បាន​ព្រោះ​ធ្លាប់​ដឹង។ សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះជាអារម្មណ៍ ដែលធ្លាប់សោយយ៉ាងនេះ។ សូម​ថ្វាយ​ព្រះ​ពរ សតិ​រមែង​កើត​ឡើង ដោយអាការ ១៧ ទាំងនេះ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១

ក្នុងវគ្គទី ៧ នេះ មាន ១៦ បញ្ហា ។ បញ្ហាទាក់ទងនឹងការកើតឡើងនៃសតិ ឈ្មោះថា សតិឧប្បជ្ជនប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា សតិរមែងកើតឡើង ព្រោះជាមនុស្សរៀនចេះដឹង បានសេចក្តីថា អ្នកដែលរៀនចេះដឹង ជាធម្មតាប្រើសតិរព្ញកដល់មេរៀនញឹកញាប់ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ការចងចាំបាន ដោយ​អាស្រ័យ​ទាំង​ភាព​ជា​មនុស្ស​អស់​កិលេស ឬ​មាន​កិលេស​តិចទៀតផង សតិនេះរមែងមានកម្លាំង រហូតទាល់តែរព្ញកជាតិមុនបាន ។

ពាក្យថា វិញ្ញាណអំណោយផល គឺ វិញ្ញាណដែលប្រកបដោយសុខវេទនាដ៏ស្ងប់ ដ៏ត្រជាក់ មិនខ្វល់ខ្វាយ មិនមានសេចក្តីព្យាបាទបៀតបៀន ។ គួរជ្រាប វិញ្ញាណមិនអំណោយផល ដោយ​ប្រការ​ផ្ទុយ​គ្នា។

ពាក្យថា និមិត្តមានចំណែកដូចគ្នា និមិត្តមានចំណែកខុសគ្នា គឺប្រការដែលដូចគ្នា ប្រការដែលខុសប្លែកគ្នា ។

ពាក្យថា រមែងរព្ញកបានថា របស់នោះមានពណ៌ដូចនេះ ។ល។ មានផោដ្ឋព្វៈដូចនេះ គឺ លុះដឹងហើយថា របស់នោះមានពណ៌ដូចនេះ គឺ ពណ៌បៃតង ។ល។ មានផោដ្ឋព្វៈដូចនេះ គឺ គ្រោត​គ្រាត ក៏​រមែង​រព្ញក​ដល់​របស់​មួយ​ទៀត ដែលមានប្រការខុសប្លែកគ្នាបានថា រីឯរបស់នោះមានពណ៌ដូចនេះ គឺ ពណ៌ក្រហម ។ល។ មានផោដ្ឋព្វៈដូចនេះ គឺ ម៉ដ្ឋល្អិត យ៉ាងនេះ ជាដើម ។

ពាក្យថា ព្រោះលក្ខណៈ គឺ ព្រោះលក្ខណៈនៃអវយវៈ ពោលគឺ ផ្នែកផ្សេង ៗ នៃរូបរាងកាយ ។

ពាក្យថា ព្រោះបានសិក្សាវិធីសរសេររួចហើយ គឺ ព្រោះបានសិក្សារហូតដឹងវិធីសរសេរពាក្យដែលត្រឹមត្រូវរួចហើយ ពេលនឹងសរសេរសេចក្តីក៏រមែងរព្ញកបានថា បើនឹងសរសេរពាក្យនេះ ត្រូវ​សរសេរ​អក្សរ​មួយ​នេះ​មុន បន្ទាប់​មក​ត្រូវ​សរសេរអក្សរមួយនេះ អក្សរមួយនេះត្រូវសរសេរបន្ទាប់ពីអក្សរមួយនេះ យ៉ាងនេះ ជាដើម ។

ពាក្យថា វិធីរាប់ វិធីចងចាំ គឺ ឧបាយរាប់ ឧបាយចងចាំ ។

ពាក្យថា ព្រោះភាវនា គឺ ព្រោះការចម្រើនបុព្វេនិវាសានុស្សតិញ្ញាណ ដែលជាញាណប្រព្រឹត្តទៅ ជាមួយសតិដ៏មានកម្លាំង ក្នុងការរព្ញកជាខ្លាំង ។

ចំណែក​ក្នុងពាក្យថា ភិក្ខុក្នុងព្រះសាសនានេះ រមែងតាមរព្ញកដល់ខន្ធ ដែលធ្លាប់នៅ ក្នុងភពមុនបានជាច្រើន ជាដើមនេះ មានសេចក្តីពេញយ៉ាងនេះគឺ ៖ ភិក្ខុក្នុងព្រះសាសនានេះ រមែង​តាម​រព្ញក​ដល់​ខន្ធ ដែល​ធ្លាប់​នៅ​ក្នុង​ភព​មុន​ៗ បាន​ជា​ច្រើន គឺ រមែងរព្ញកទៅមួយជាតិខ្លះ ពីរជាតិខ្លះ ។ល។ ច្រើនសំវដ្តកប្បខ្លះ ច្រើនវិវដ្តកប្បខ្លះ ច្រើនសំវដ្តវិវដ្តកប្បខ្លះ ថា “ក្នុងកាលនោះ យើង​មាន​ឈ្មោះ​យ៉ាង​នេះ មានត្រកូលយ៉ាងនេះ មានពណ៌សម្បុរយ៉ាងនេះ មានអាហារយ៉ាងនេះ សោយសុខឬទុក្ខយ៉ាងនេះ មានកម្រិតអាយុយ៉ាងនេះ យើង​នោះ​រំកិល​(ស្លាប់)​ចេញ​ពី​ទី​នោះ រួច​ក៏​បាន​កើត​ឡើង​នៅ​ទី​ឯ​ណោះ។ នៅទីនោះ យើងមានឈ្មោះយ៉ាងនេះ មានត្រកូលយ៉ាងនេះ មានពណ៌សម្បុរយ៉ាងនេះ មានអាហារយ៉ាងនេះ សោយសុខឬទុក្ខយ៉ាងនេះ យើង​នោះ​រំកិល​ពី​ទី​នោះ​ហើយ ក៏​មក​កើត​ឡើង​នៅ​ទី​ឯ​ណេះ ”ដូចនេះ ភិក្ខុនោះ រមែងតាមរព្ញកដល់ខន្ធដែលធ្លាប់នៅក្នុងភពមុនៗ បានជាច្រើន ព្រមទាំងអាការ ព្រមទាំងឧទ្ទេស។

ក្នុងពាក្យទាំងនេះ ពាក្យថា សំវដ្តកប្ប គឺ កប្បដែលកំពុងត្រូវបំផ្លាញ ។ ពាក្យថា វិវដ្តកប្ប គឺ កប្បដែលកំពុងចម្រើន ។ ពាក្យថា ព្រមទាំងអាការ គឺ ព្រមទាំងឈ្មោះ និងត្រកូល ។ ពាក្យថា ព្រម​ទាំង​ឧទ្ទេស គឺ ព្រមទាំងប្រការផ្សេង ៗ នៃពណ៌សម្បុរ អាហារ សុខ និងទុក្ខ ជាដើម ។

ពាក្យថា លុះបានឃើញរបស់ដែលទុកដាក់ក៏រមែងរព្ញកបាន គឺ លុះឃើញរបស់ដែលបានទុកដាក់ក៏រមែងរព្ញកបានថា របស់នេះយើងបានមក ដោយប្រការយ៉ាងនេះ ជាដើម ព្រម​ទាំង​បុគ្គល ទី​កន្លែង ជា​ដើម ទាក់ទងនឹងរបស់ដែលទុកដាក់នោះ ៕

បញ្ហាទី ២ - ពុទ្ធគុណសតិបដិលាភប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះគុណម្ចាស់ទាំងឡាយ ពោលពាក្យនេះថា “ បុគ្គលឯណាធ្វើតែអកុសលរហូត ១០០ ឆ្នាំ ប៉ុន្តែនាពេលជិតស្លាប់ មាន​សតិ​រព្ញក​ដល់​ព្រះ​ពុទ្ធ​គុណ បុគ្គល​នោះ​នឹង​កើត​ក្នុង​បណ្តា​ទេវតាទាំងឡាយ ” ខ្ញុំព្រះករុណាមិនជឿពាក្យដែលថា នេះទេ ។ ម៉្យាងវិញទៀត សូម្បី​ពាក្យ​ដែល​ព្រះ​គុណ​ម្ចាស់​ទាំង​ឡាយ​ពោល​យ៉ាង​នេះ​ថា “បុគ្គល​នឹង​កើត​ឡើង​នៅ​នរក​បាន ព្រោះ​បាណាតិបាត ដែលបានធ្វើតែមួយដង ” នេះ ខ្ញុំព្រះករុណាក៏មិនជឿដែរ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រះអង្គទ្រង់យល់សេចក្តីនោះ យ៉ាងដូចម្តេច ដុំថ្មទោះជាដុំតូច ៗ ក្តី លើកលែងការប្រើនាវាចេញ តើ​អាច​អណ្តែត​នៅ​លើ​ទឹក​បាន​ឬ​យ៉ាង​ណា?”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មិនបានទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ដុំថ្មទោះបីជាចំនួន ១០០ រទេះ ដែលគេផ្ទុកនៅលើនាវា តើអាចអណ្តែតនៅលើទឹកបានឬទេ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ បាន ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ បុគ្គលគួរឃើញកុសលកម្មទាំង ឡាយថា ប្រៀបដូចជានាវាផងចុះ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ២

បញ្ហាស្តីអំពីការមានសតិរព្ញកដល់ព្រះពុទ្ធគុណ ឈ្មោះថា ពុទ្ធគុណ-បដិលាភប្បញ្ហា ។ គួរជ្រាប ការប្រៀបធៀបដោយឧបមា ដូចតទៅ ៖

ប្រៀបដូចជា ដុំថ្មទោះជាដុំតូច ៗ ក្តី ដាក់នៅផ្ទៃលើទឹក ដោយមិនបានដាក់នៅលើនាវា ពុំមាននាវាទ្រទ្រង់ រមែងមិនអាចអណ្តែតនៅលើផ្ទៃទឹកបាន រមែងតែលិចចុះទៅក្នុងទឹកតែម្តង យ៉ាង​ណា។ បុគ្គល​ដែល​ធ្វើ​អកុសល​កម្ម សូម្បីតែមួយលើកក្តី នៅវេលាជិតស្លាប់ នៅពេលពុំមានកុសលកើតឡើងមកទ្រទ្រង់ គឺ ការពារទុក រមែងតែលិចចុះទៅ គឺ ធ្លាក់ទៅក្នុងនរកតែម្តង ដូច​នោះ។ ដុំថ្មទោះជាចំនួន ១០០ រទេះ ផ្ទុកនៅលើនាវាធំមួយគ្រឿង រមែងអណ្តែតនៅលើផ្ទៃទឹកបាន មិនលិចចុះទៅក្នុងទឹកយ៉ាងណា ។ បុគ្គលដែលបានធ្វើអកុសលកម្មច្រើន ប៉ុន្តែ នៅ​ពេល​ជិត​ស្លាប់ មាន​កុសល​ដ៏​អស្ចារ្យ មាន​ពុទ្ធានុស្សតិ ជា​ដើម កើតឡើងមកតែមួយគ្រាប៉ុណ្ណោះ ក៏រមែងឈានឡើងទៅកាន់ឋានសួគ៌បាន មិនធ្លាក់ចុះទៅក្នុងនរក យ៉ាងនោះ ។ គួរ​ឃើញ​សត្វ​ដែល​ធ្វើ​អកុសល​កម្ម ប្រៀប​ដូច​ជា​ដុំ​ថ្ម គួរ​ឃើញ​កុសល​កម្ម ប្រៀបដូចជានាវា ៕

បញ្ហាទី ៣ - ទុក្ខប្បហានវាយាមប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ពួកលោកម្ចាស់ទាំងឡាយ រមែងព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខអតីត ឬយ៉ាងណា ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ មិនមែនទេ មហាបពិត្រ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ បើដូចនេះ រមែងព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខអនាគត ឬព្រះគុណម្ចាស់ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ មិនមែនទេ មហាបពិត្រ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ បើដូចនេះ រមែងព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខបច្ចុប្បន្ន ឬព្រះគុណម្ចាស់ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ មិនមែនទេ មហាបពិត្រ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ប្រសិនបើ ពួកលោកម្ចាស់មិនបានព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខអតីត មិនបានព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខអនាគត មិនបានព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខបច្ចុប្បន្ន បើដូចនេះ ពួក​លោក​ម្ចាស់​នាំ​គ្នា​ព្យា​យាម ដើម្បីប្រយោជន៍អ្វី ? ”

ព្រះថេរៈ ថ្វាយព្រះពរឆ្លើយថា “ សូមថ្វាយព្រះពរ ដើម្បីប្រយោជន៍អ្វីទៅឬមហាបពិត្រ ? ពួកអាត្មាភាពរមែងព្យាយាមដើម្បីប្រយោជន៍ប្រការនេះគឺ ទុក្ខនេះរលត់ទៅហើយ ទុក្ខ​ផ្សេង​មិន​កើត​ឡើង”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ប៉ុន្តែលោកម្ចាស់នៅមានទុក្ខអនាគតនៅឡើយឬ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ពុំមានទេ សូមថ្វាយព្រះពរ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ពួកលោកម្ចាស់សុទ្ធតែជាអ្នកវៃឆ្លាតហួសបណ្ឌិត ដែលព្យាយាមលះទុក្ខអនាគត ដែលពុំទាន់មាន ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គទ្រង់មានព្រះរាជាបដិបក្ខមួយចំនួន ជាសត្រូវឈ្លានពានឬទេ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែនហើយ មានសត្រូវ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យជីកគូជុំវិញនគរ ឱ្យសាងកំពែង ឱ្យសាងខ្លោងទ្វារនគរ ឱ្យសាងប៉មការពារ ឱ្យប្រមូលស្រូវអង្ករទុក ក្នុងវេលានោះ (ក្នុង​វេលា​ដែល​សត្រូវ​ឈ្លាន​ពាន) ឬ?”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំមែនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ កិច្ចមានការជីកគូជុំវិញនគរទុក ជាដើមនោះ ចាំបាច់ត្រូវត្រៀមការឱ្យស្រេច តាំងពីចម្ងាយតែម្តង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ពួកព្រះអង្គទ្រង់សិក្សាក្នុងរឿងដំរី ទ្រង់សិក្សាក្នុងរឿងសេះ ទ្រង់សិក្សាក្នុងរឿងរទេះ ទ្រង់សិក្សាក្នុងរឿងធ្នូ ទ្រង់សិក្សាក្នុងរឿងលំពែង ក្នុង​វេលា​នោះ​ឬ?”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំមែនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ កិច្ចមានការសិក្សាក្នុងរឿងដំរី ជាដើមនោះ ចាំបាច់ត្រូវត្រៀមការឱ្យស្រេច តាំងពីចម្ងាយតែម្តង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ដើម្បីប្រយោជន៍អ្វីទៅឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ដើម្បីប្រយោជន៍ គឺការការពារគ្រោះភ័យអនាគត ”

ព្រះនាគសេន ៖“សូមថ្វាយព្រះពរ គ្រោះភ័យអនាគតកំពុងមានឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំទាន់មានទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ពួកព្រះអង្គសុទ្ធតែជាអ្នកវៃឆ្លាតហួសបណ្ឌិត ដែលទ្រង់ត្រៀមការ ដើម្បីការពារគ្រោះភ័យអនាគត ដែលពុំទាន់មាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “សូមព្រះគុណម្ចាស់ឧបមាឱ្យកាន់តែច្បាស់ថែមទៀត”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រះអង្គនឹងទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ព្រះអង្គទ្រង់ស្រេកទឹកក្នុងវេលាណា ព្រះអង្គក៏ត្រាស់ឱ្យគេជីកអណ្តូងទឹក ឱ្យជីកស្រះ ឱ្យ​ជីក​ត្រពាំង​ទឹក ដោយកំណត់ក្នុងព្រះទ័យថា “យើងនឹងសោយទឹក ” ក្នុងវេលានោះ ឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំមែនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ កិច្ចមានការឱ្យជីកអណ្តូងទឹក ជាដើមនោះ ចាំបាច់ត្រូវតែត្រៀមការឱ្យហើយស្រេច តាំងពីចម្ងាយតែម្តង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ដើម្បីប្រយោជន៍អ្វីឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ដើម្បីប្រយោជន៍ គឺការការពារការស្រេកទឹកក្នុងពេលអនាគត ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ការស្រេកទឹកក្នុងអនាគតកំពុងមានឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំទាន់មានទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ពួកព្រះអង្គទ្រង់សុទ្ធតែជាអ្នកវៃឆ្លាតហួសបណ្ឌិត ដែលត្រៀមកិច្ចមានការឱ្យជីកអណ្តូងទឹក ជាដើមនោះ ដើម្បីប្រយោជន៍ គឺ ការពារ​ការ​ស្រេក​ទឹក​ក្នុង​អនាគត ដែល​មិន​ទាន់​មាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សូមព្រះគុណម្ចាស់ឧបមាឱ្យកាន់តែច្បាស់បន្តិចទៀត”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ព្រះអង្គទ្រង់ឃ្លានអាហារឡើងមកវេលាណា ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឱ្យភ្ជួរស្រែ ឱ្យព្រោះស្រូវសាលី កំណត់​ទុក​ក្នុង​ព្រះ​ទ័យ​ថា “យើងនឹងសោយអាហារ ” ក្នុងវេលានោះឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំមែនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ កិច្ចមានការឱ្យភ្ជួរស្រែជាដើមនោះ ចាំបាច់ត្រូវត្រៀមការឱ្យហើយស្រេច តាំងពីចម្ងាយតែម្តង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ដើម្បីប្រយោជន៍អ្វីឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ដើម្បីប្រយោជន៍ គឺការពារភាពស្រេកឃ្លានក្នុងអនាគត ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ភាពស្រេកឃ្លានក្នុងអនាគតកំពុងមានឬ  ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពុំទាន់មានទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ពួកព្រះអង្គទ្រង់សុទ្ធតែជាអ្នកវៃឆ្លាតហួសបណ្ឌិត ដែលត្រៀមការដើម្បីប្រយោជន៍ គឺការពារភាពស្រេក-ឃ្លានក្នុងអនាគត ដែលមិនទាន់មាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៣

បញ្ហាស្តីអំពីសេចក្តីព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខ ឈ្មោះថា ទុក្ខប្បហានវាយាមប្បញ្ហា ។ នៅពេលព្រះរាជាទ្រង់ត្រាស់សួរថា “ ពួកលោកម្ចាស់រមែងព្យាយាម ដើម្បីលះទុក្ខអតីតឬ ? ” ការ​ដែល​ព្រះ​នាគ​សេន​ត្ថេរ​ថ្វាយ​ព្រះ​ពរ​ឆ្លើយ​បដិសេធ​ពាក្យ​ត្រាស់​របស់​ព្រះរាជាថា “ មិនមែនទេ មហាបពិត្រ ” ដូចនេះ ក៏ព្រោះតែទុក្ខអតីតជាឧបាទានក្ខន្ធ ៥ ដែលកន្លងផុតទៅហើយ អស់​ទៅ​ហើយ បាត់​បង់​ទៅ​ហើយ បើ​ដូច​នេះ ប្រយោជន៍អ្វីដោយសេចក្តីព្យាយាម គឺ ដោយការប្រារឰសេចក្តីព្យាយាមដើម្បីលះនូវអ្វីដែលកន្លងទៅហើយនោះទៀតទៅ ។ ចំណែក​ឯ​ទុក្ខអនាគត ព្រះថេរៈ​គួរ​តែ​ទទួល​ស្គាល់​ថា “ ពិតមែន មហាបពិត្រ ” ព្រោះការប្រារឰសេចក្តីព្យាយាមក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន គឺដើម្បីការមិនកើតឡើងនៃទុក្ខដែលនឹងកើតឡើងនាពេលអនាគត ប៉ុន្តែ​លោក​ក៏​នៅ​តែ​បដិសេធ​ថា “ មិន​មែន​ទេ មហា​បពិត្រ ” ដូចគ្នានោះដែរ ។ ព្រោះ​ហេតុអ្វីទើបលោកនៅតែបដិសេធ ? ឆ្លើយថា ព្រោះហេតុថា សេចក្តីព្យាយាម ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នដំណើរទៅ ដើម្បី​ការ​មិន​កើត​ឡើង​នៃ​ទុក្ខ ដែល​នឹង​កើត​ឡើង​ក្នុង​អនាគត​ក៏​ពិត​មែន ប៉ុន្តែទុក្ខក្នុងអនាគតមិនបានមានឱ្យលះក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ប្រៀបបីដូច ការត្រៀមធ្នូ លំពែង ជន្លួញ ការហ្វឹកហាត់ប្រយុទ្ធ ជា​ដើម រមែង​មាន​ដើម្បី​កម្ចាត់​សឹក​សត្រូវ ដែលអាចមកទន្ទ្រានឈ្លានពានក្នុងពេលអនាគតក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែសឹកសត្រូវក៏ពុំទាន់មាន មិនបានបង្ហាញ ឱ្យកម្ចាត់ក្នុងខណៈនោះ ដូចនេះទើបព្រះថេរៈសំដៅដល់​សេចក្តី​នោះ ទើប​ពោល​បដិសេធ យ៉ាងនេះ ។ នៅពេលមានបន្ទូលសួរតទៅទៀតថា “ បើដូចនេះ រមែងព្យាយាមដើម្បីលះទុក្ខ បច្ចុប្បន្នឬ ? ” ដូចនេះ ព្រះថេរៈ​នៅ​តែ​បដិសេធ​ទៀតថា “ មិនមែនទេ មហាបពិត្រ ” ព្រោះថា ទុក្ខ គឺឧបាទានក្ខន្ធ ៥ ក្នុងបច្ចុប្បន្ននេះ រមែងដល់សេចក្តីវិនាសដោយខ្លួនឯង តាមសភាពរបស់ខ្លួន ដោយ​មិន​បាច់​ប្រើ​សេចក្តី​ព្យា​យាម​អ្វី ដើម្បីឱ្យអស់ទៅនោះទេ ។

ក្នុងពាក្យថា ទុក្ខនេះរលត់ទៅ ហើយទុក្ខផ្សេងមិនកើតឡើង បានសេចក្តីថា ទុក្ខនេះ គឺ ឧបានទានក្ខន្ធ ៥ ក្នុងភពបច្ចុប្បន្ននេះ រលត់ទៅដោយអំណាចនៃចុតិ ដោយប្រការ ដែល​មិន​ជា​បច្ច័យ ចំពោះ​បដិសន្ធិ​ក្នុង​ភព​ខាង​មុខ ហើយទុក្ខផ្សេង គឺ ឧបាទានក្ខន្ធ ៥ ដែលនឹងកើតឡើង ក្នុងភពផ្សេងក្នុងអនាគត នឹងមិនកើតឡើងដោយអំណាចនៃមគ្គភាវនា ដែល​បាន​អប់រំ​សន្សំ​ទុក​មក​ហើយ​ក្នុង​ភព​មុន​ៗ ។

ពាក្យអធិប្បាយដែលនៅសល់ក្រៅពីមួយឃ្លានេះ គួរជ្រាបតាមប្រការ ដូចបានពោលរួចហើយ ក្នុងបញ្ហាមុននេះ ៕

បញ្ហាទី ៤ - ព្រហ្មលោកប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រហ្មលោកនៅឆ្ងាយពីទីនេះ ទៅប៉ុនណា ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រហ្មលោកនៅឆ្ងាយពីទីនេះ រយៈចម្ងាយដែលដុំថ្មទំហំប៉ុនផ្ទះ ធ្លាក់ពីព្រហ្មលោកនោះ មួយយប់មួយថ្ងៃ អស់រយៈចម្ងាយ ៤៨.០០០ យោជន៍ ធ្លាក់​ដល់​ដី ប្រើ​ពេល ៤ ខែ(១) ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ពួកលោកម្ចាស់នាំគ្នាពោលយ៉ាងនេះថា “ ភិក្ខុដ៏មានប្ញទ្ធិ ដែលមានចេតោវសី អាចអន្តរធានបាត់ខ្លួននៅជម្ពូទ្វីបនេះ ទៅ​បង្ហាញ​ខ្លួន​នៅ​ព្រហ្ម​លោក រយៈ​ពេល​ប្រៀប​ដូច បុរស​ដ៏​មាន​កម្លាំង​សន្ធឹង​ដៃ ដែលបត់នោះចេញទៅ ឬ បត់ដៃ ដែលកំពុងសន្ធឹងនោះ ចូលមក ” ខ្ញុំព្រះករុណាមិនជឿឡើយ ភិក្ខុ​នឹង​ទៅ​អស់​រយៈ​ចម្ងាយ​ជា​ច្រើន​រយ​យោជន៍​ដល់​ថ្នាក់​នោះ បាន​លឿន​រហ័ស​បែប​នេះឬ ? ”

ព្រះថេរៈ ពោលថ្វាយព្រះពរថា “ សូមថ្វាយព្រះពរ ជាតិភូមិ(ដែនប្រសូត)របស់ព្រះអង្គនៅទីណា ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មានកោះមួយឈ្មោះថា អលសន្ទ ខ្ញុំព្រះករុណាប្រសូតនៅទីនោះ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ កោះអលសន្ទនៅឆ្ងាយពីទីនេះប៉ុន្មាន ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖“ឆ្ងាយពីទីនេះប្រមាណ ២០០យោជន៍ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ព្រះអង្គទ្រង់ជ្រាប មិនថាអ៊ីចឹងឬ  ? ថា ព្រះអង្គទ្រង់រព្ញកដល់ព្រះរាជករណីយកិច្ច ដែលទ្រង់បានធ្វើនៅឯកោះនោះបាន ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន ព្រះគុណម្ចាស់ ខ្ញុំព្រះករុណារព្ញកបាន ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គយាងទៅអស់រយៈចម្ងាយ ២០០ យោជន៍ បានលឿនមែនទែនហ្ន៎ ! ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៤

បញ្ហាស្តីអំពីរយៈចម្ងាយទៅកាន់ព្រហ្មលោក ឈ្មោះថា ព្រហ្មលោក ប្បញ្ហា ។ ព្រះរាជាទ្រង់រព្ញកទៅកាន់កោះអលសន្ទ ដែលនៅឆ្ងាយដល់ទៅ ២០០ យោជន៍ បានលឿនមែនទែន គឺ រព្ញក​ទៅ​ដល់​បាន​ភ្លាម​តាម​បំណង​យ៉ាង​ណា ភិក្ខុ​ដ៏​មាន​ប្ញទ្ធិ ធ្វើកាយឱ្យស្របទៅតាមអំណាចនៃចិត្ត ទៅកាន់ព្រហ្មលោក ដែលនៅឆ្ងាយប្រមាណប៉ុណ្ណោះ បានភ្លាមតាមបំណង គឺ ដំណាល​គ្នា​នឹង​ចិត្ត ដែល​អធិដ្ឋាន យ៉ាងនោះ ។ គួរជ្រាបថា ព្រហ្មលោក ដែលនៅចម្ងាយមានប្រមាណប៉ុណ្ណោះ គឺ ព្រហ្មលោកថ្នាក់បឋមជ្ឈានភូមិ ៕

បញ្ហាទី ៥- ទ្វិន្នំលោកុប្បន្នានំសមកភាវប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន បុគ្គលដែលស្លាប់ក្នុងទីក្រុងនេះ ហើយទៅកើតនៅព្រហ្មលោក ជាមួយនឹងបុគ្គលដែលស្លាប់ក្នុងទីក្រុងនេះ ហើយ​ទៅ​កើត​ឡើង​នៅ​កស្មិរ​នគរ អ្នក​ណា​យូរ​​ជាង​អ្នក​ណារហ័សជាង ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ស្មើគ្នា មហាបពិត្រ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សូមព្រះគុណម្ចាស់ធ្វើការឧបមា ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ នគរប្រសូតរបស់ព្រះអង្គនៅទីណា ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មានទីកន្លែងមួយឈ្មោះថា កាលសិគ្រាម ខ្ញុំព្រះករុណាប្រសូតនៅទីនោះ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ កាលសិគ្រាម នៅឆ្ងាយពីទីនេះប៉ុន្មាន ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ប្រមាណ ២០០ យោជន៍ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ កស្មិរនគរនៅឆ្ងាយពីទីនេះប៉ុន្មាន ?”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ប្រមាណ ១២ យោជន៍ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ណ្ហើយចុះ មហាបពិត្រ សូមព្រះអង្គទ្រង់នឹកដល់កាលសិគ្រាម ទៅចុះ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ខ្ញុំព្រះករុណា នឹកដល់ហើយ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖“ ណ្ហើយចុះ មហាបពិត្រ សូមព្រះអង្គទ្រង់នឹកដល់កស្មិរនគរ ទៅចុះ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ខ្ញុំព្រះករុណា នឹកដល់ហើយ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ទីណាជាទីដែលព្រះអង្គទ្រង់ប្រើពេលនឹកដល់យូរជាង ទីណានឹកដល់បានលឿនជាង ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ប្រើពេលស្មើគ្នា ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ បុគ្គលដែលស្លាប់ក្នុងនគរនេះហើយ កើតឡើងក្នុងព្រហ្មលោក និងបុគ្គលដែលស្លាប់ក្នុងនគរនេះហើយ កើត​ឡើង​ក្នុង​កស្មិរ​នគរ រមែង​កើត​ឡើង ប្រើពេលស្មើគ្នាតែម្តង ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សូមព្រះគុណម្ចាស់ឧបមាឱ្យកាន់តែច្បាស់បន្តិច ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គនឹងទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ចាប ២ ក្បាលហើរនៅលើអាកាស ចំណោមចាប ២ ក្បាលនោះ ចាប​មួយ​ហើរ​ទៅ​ទំ​នៅ​លើ​មែក​ឈើ​ខ្ពស់ ចាប​មួយ​ទៀត​ហើរ​ទៅ​ទំ​នៅ​លើ​មែក​ឈើ​ទាប បណ្តា​ចាប​ទាំង ២ ដែល​ចុះ​ទំ​ប្រើ​ពេល​ស្មើ​គ្នា​នោះ ស្រមោលរបស់ចាបមួយណា តាំងនៅលើផ្ទៃដីមុន ស្រមោលរបស់ចាបមួយណា ប្រើ​ពេល​តាំង​នៅ​លើ​ផ្ទៃ​ដី​យូរជាង ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ប្រើពេលស្មើគ្នា ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ បុគ្គលដែលស្លាប់ក្នុងទីក្រុងនេះហើយ ទៅកើតនៅព្រហ្មលោក ជាមួយ​នឹង​បុគ្គលដែល​ស្លាប់​ក្នុង​ទី​ក្រុង​នេះ ហើយ​ទៅ​កើត​ឡើង​នៅ​កស្មិរនគរ រមែងកើតឡើងប្រើពេលស្មើគ្នាតែម្តង ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៥

បញ្ហាស្តីអំពីភាវៈ ដែលបុគ្គល ២ នាក់ ប្រើពេលឧប្បត្តិក្នុងលោកស្មើគ្នា ឈ្មោះថា ទ្វិន្នំលោកុប្បន្នានំសមកភាវប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា យូរជាង គឺ យឺតជាង ។

ពាក្យថា លឿនជាង គឺ រហ័សខ្លាំង ។

ពាក្យថា ស្មើគ្នា គឺ ប្រើពេលស្មើគ្នា ៕

បញ្ហាទី ៦ - ពោជ្ឈង្គប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ពោជ្ឈង្គៈមានប៉ុន្មាន ? ”

ព្រះនាគសេន៖“សូមថ្វាយព្រះពរមហាបពិត្រ ពោជ្ឈង្គៈមាន៧យ៉ាង”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់ បុគ្គលរមែងត្រាស់ដឹងដោយពោជ្ឈង្គៈប៉ុន្មានយ៉ាង ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ បុគ្គលរមែងត្រាស់ដឹងដោយពោជ្ឈង្គៈតែមួយគឺ ដោយធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ បើដូចនេះ ព្រោះហេតុដូចម្តេចទើបពោលថា ពោជ្ឈង្គៈមាន ៧ យ៉ាងដូចនេះ ព្រះគុណម្ចាស់ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រះអង្គទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ដាវដែលទុកក្នុងស្រោម ដោយមិនបានប្រើដៃទាញចេញមក អាចកាប់ដាច់ឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មិនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ លើកលែងធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈចេញ បុគ្គលនឹងត្រាស់ដឹងដោយពោជ្ឈង្គៈ ៦ យ៉ាង (ដែលនៅសល់ផ្សេងទៀត) គឺ ពុំ​មាន​ឡើយ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៦

បុគ្គលឈ្មោះថា “ពោធិ” ព្រោះអត្ថន័យថា ត្រាស់ដឹង ។ ធម៌ ៧ យ៉ាង មានសតិ ជាដើម ឈ្មោះថា ពោជ្ឈង្គៈ ព្រោះអត្ថន័យថា ជាអង្គ គឺជាសម្ភារៈ ឬជា​ឧបករណ៍​គ្រឿង​ត្រាស់​ដឹង​នៃ​បុគ្គល​ដែល​ឈ្មោះ​ថា “ពោធិ ” នោះ។ ពោជ្ឈង្គៈមាន ៧ យ៉ាង គឺ សតិសម្ពោជ្ឈង្គៈ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈ វីរិយសម្ពោជ្ឈង្គៈ បីតិសម្ពោជ្ឈង្គៈ បស្សទ្ធិសម្ពោជ្ឈង្គៈ សមាធិសម្ពោជ្ឈង្គៈ និង ឧបេក្ខា​សម្ពោជ្ឈង្គៈ។ ដោយនិប្បរិយាយ គឺបញ្ញាប៉ុណ្ណោះ ដែលត្រាស់ដឹងនូវធម៌ទាំងឡាយ ឬ ត្រាស់ដឹងនូវសច្ចៈ ៤ ឬជាហេតុឱ្យបុគ្គលត្រាស់ដឹង ព្រោះហេតុនោះ ទើបព្រះថេរៈពោលថា “ រមែង​ត្រាស់​ដឹង ដោយ​ពោជ្ឈង្គៈ​តែ​មួយ គឺ ដោយធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈ ” គឺ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈ ជាឈ្មោះរបស់បញ្ញា ។

បើដូចនេះ ពោជ្ឈង្គៈគួរតែមានតែមួយ គឺ ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈនោះប៉ុណ្ណោះ ព្រោះហេតុដូចម្តេចធម៌ ៦ យ៉ាងផ្សេងទៀត មានសតិជាដើម ទើបបានឈ្មោះថា ជាពោជ្ឈង្គៈដែរ ? ឆ្លើយថា ធម៌ ៦ យ៉ាង​ផ្សេង​ទៀត បានឈ្មោះថា ជាពោជ្ឈង្គៈ ដោយបរិយាយ ដោយពាក់ព័ន្ធក្នុងឋានៈ ជាអ្នកឧបត្ថម្ភធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គៈនោះ ។ ប្រៀប​ដូចជា ទោះ​ជា​ដាវ​នោះ​ដែល​ប្រើ​កាប់​វត្ថុ​បាន​ដាច់​ល្អ ស្រោម​ដាវ​មិនអាចប្រើកាប់វត្ថុបានដាច់ ក៏ពិតមែនហើយ ប៉ុន្តែប្រសិនបើបុគ្គលមិនទុកដាវក្នុងស្រោម មិនរក្សាដាវ ទុកក្នុងស្រោមដោយល្អ ដាវ​នោះ​មិន​បាន​ទទួល​ការ​រក្សា​ដោយ​ល្អ នឹង​កើត​មន្ទិល ឡើងច្រែះ ជាដើម នឹងរឹលមុខ អស់ភាពមុត បុគ្គលនឹងមិនអាចប្រើកាប់វត្ថុនោះ ឱ្យដាច់ដោយស្រួល បានយ៉ាងណា។ ទោះជាបញ្ញាប៉ុណ្ណោះ ដែល​ព្រះ​យោគា​វចរ​ប្រើ​កាប់ គឺ ត្រាស់​ដឹង​នូវ​ធម៌ លះ​កិលេស​បាន​ក្តី ធម៌ ៦ យ៉ាងផ្សេងទៀត មិនអាចប្រើត្រាស់ដឹងនូវធម៌បាន ក៏ពិតមែន ទោះជាយ៉ាងនោះក្តី ប្រសិនបើធម៌ ៦ យ៉ាង​ផ្សេង​ទៀត​មាន​ភាព​ខុស​ឆ្គង បញ្ញា​មិន​បាន​ទទួល​ការ​ឧបត្ថម្ភ​ដោយ​ល្អ​ពី​ធម៌​ទាំង​នោះ រមែងនឹងខ្វះភាពមុត មិនអាចត្រាស់ដឹងធម៌ មិនអាចលះកិលេសទាំងឡាយបាន ដូចនេះដែរ ។ បញ្ញាប្រៀបបាននឹងដាវ ធម៌ ៦ យ៉ាង​ផ្សេង​ទៀត ប្រៀប​បាន​នឹង​ស្រោម​ដាវ ព្រោះជាអ្នកឧបត្ថម្ភបញ្ញា ។ ដូចនេះ ធម៌ ៦ យ៉ាងផ្សេងទៀត ក៏ឈ្មោះថា ពោជ្ឈង្គៈ ដោយបរិយាយនេះ ។

បញ្ហាទី ៧ - បាបបុញ្ញានំ អប្បានប្បភាវប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន មួយណាមានច្រើនជាងគ្នា បុណ្យឬក៏បាប ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ បុណ្យមានច្រើនជាង បាបមានបន្តិចបន្តួច ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រោះហេតុអ្វីឬ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ បុគ្គលនៅពេលធ្វើអំពើបាប រមែងជាមនុស្សមានវិប្បដិសារៈថា “ យើងបានធ្វើកម្មអាក្រក់មកហ្ន៎ ” ព្រោះហេតុនោះ ទើបបាបមិនចម្រើន (មិន​សាយ​ភាយ) ឡើង។ សូមថ្វាយព្រះពរ នៅពេលបានធ្វើអំពើបុណ្យក៏ពុំមានវិប្បដិសារៈ បុគ្គលពុំមានវិប្បដិសារៈរមែងមានសេចក្តីសប្បាយចិត្ត បុគ្គលសប្បាយចិត្ត រមែងមានភាពរីករាយចិត្ត កាយ​(នាម​កាយ)​របស់​បុគ្គល​ដែលមានចិត្តរីករាយ រមែងមានភាពស្ងប់រម្ងាប់ល្អ (គឺមានភាពមិនអន្ទះអន្ទែង) បុគ្គលមានកាយរម្ងាប់ រមែងសោយសុខ ចិត្តរបស់បុគ្គលដែលមានសុខវេទនា រមែង​តាំង​មាំ​បាន​ល្អ បុគ្គលមានចិត្តតាំងមាំបានល្អ រមែងដឹងច្បាស់តាមសភាវៈពិត ព្រោះហេតុនោះ ទើបបុណ្យចម្រើនបាន ។

សូមថ្វាយព្រះពរ បុរសមានដៃនិងជើងកំបុត បានថ្វាយផ្កាឈូកតែមួយបាច់ដល់ព្រះដ៏មានព្រះភាគ នឹងមិនទៅវិនិបាតភូមិរហូត ៩១ កប្ប ។ សូមថ្វាយព្រះពរ អាស្រ័យដោយហេតុនេះ ទើប​អាត្មា​ភាព​ពោល​ថា បុណ្យមានច្រើនជាង បាបមានបន្តិចបន្តួច ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៧

បញ្ហាស្តីអំពីបាបមានតិច បុណ្យមានច្រើន ឈ្មោះថា បាបបុញ្ញានំ អប្បនប្បភាវប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា បុណ្យ គឺ កុសល ។

ពាក្យថា បាប គឺ អកុសល ។

ពាក្យថា រមែងចម្រើនបាន ដោយពាក់ព័ន្ធនឹងភាពជាបច្ច័យដល់បុណ្យដទៃ ដែលកាន់តែខ្ពស់ថែមទៀត ៕

បញ្ហាទី ៨ - ជានន្តាជានន្តបាបករណប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន បុគ្គលម្នាក់បានដឹងរួចធ្វើកម្មអាក្រក់ បុគ្គលម្នាក់ទៀតមិនបានដឹងរួចធ្វើកម្មអាក្រក់ តើនរណាមានបាបច្រើនជាង ? ”

ព្រះថេរៈ ថ្វាយព្រះពរឆ្លើយថា “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ អ្នកដែលមិនបានដឹង រួចធ្វើកម្មអាក្រក់ មានបាបច្រើនជាង ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ បើដូចនេះ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន អ្នកដែលជារាជឱរស ឬជារាជមហាអាមាត្យរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា មិនបានដឹងរួចធ្វើកម្មអាក្រក់ ខ្ញុំព្រះករុណាត្រូវដាក់ទោសអ្នកនោះ ទ្វេ​ជា​ពីរ​ដង​ហើយ​អ៊ីចឹង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គនឹងទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ដុំដែកដែលត្រូវដុតភ្លើងរហូតឡើងក្រហមឆេះ ម្នាក់បានដឹងរួចចាប់ដែក ម្នាក់​ទៀត​មិន​បាន​ដឹង​រួច​ចាប់​ដែក តើ​នរណា​ចាប់​ណែនជាង ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន អ្នកដែលមិនបានដឹងចាប់ណែនជាង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ បុគ្គលដែលមិនបានដឹង រួចធ្វើកម្មអាក្រក់ រមែងមានបាបច្រើនជាង ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៨

បញ្ហាស្តីអំពីការធ្វើកម្មអាក្រក់ នៃអ្នកបានដឹង និងអ្នកមិនបានដឹង ឈ្មោះថា ជានន្តាជានន្តបាបករណប្បញ្ហា ។

ក្នុងការចាប់ដុំដែកក្តៅរបស់បុគ្គលទាំង ២ អ្នកដែលមិនបានដឹងថា “នេះជាដុំដែកក្តៅខ្លាំង ” ដូចនេះ ក៏នឹងចាប់យ៉ាងណែន បាតដៃរបស់គេនឹងរលាក ឡើងពងដៃយ៉ាងណា អ្នក​មិន​បាន​ដឹង​ថា “ការ​ធ្វើ​បែប​នេះ​ជា​បាណាតិបាត ជា​កម្មអាក្រក់មានផលជាសេចក្តីទុក្ខ ” ដូចនេះ ជាដើម រមែងធ្វើកម្មអាក្រក់នោះយ៉ាងធ្ងន់ គឺ ចេតនាក្នុងការធ្វើមានកម្លាំង ព្រោះ​ពុំ​មាន​ភាព​ខ្លាច​ក្រែង​ផល​នៃ​អំពើ​បាប។ បើ​ដូច​នេះ នឹង​រមែង​បាន​សោយ​ទុក្ខ ដែល​ជា​ផល នៃកម្មអាក្រក់នោះដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ មានការត្រូវភ្លើងឆេះនៅក្នុងនរក ជាដើម ដូចនេះ ។

ចំណែក អ្នកដែលបានដឹងថា “ នេះជាដុំដែកក្តៅខ្លាំង ” ដូចនេះ ទោះជា ចាំបាច់ត្រូវចាប់ដែក ក៏រមែងនឹងចាប់ដោយអាការស្រាល មិនចាប់ណែន ព្រោះខ្លាចរលាកបាតដៃ បាតដៃរបស់គេ ទោះ​ជា​ក្តៅ ក៏មិនដល់ថ្នាក់រលាកពងដៃយ៉ាងណា ។ អ្នកដែលបានដឹងថា “ ការធ្វើបែបនេះជាបាណាតិបាត ជាកម្មអាក្រក់ មានផលជាសេចក្តីទុក្ខ ” ដូចនេះ ជាដើម ទោះ​ជា​ចាំ​បាច់​ត្រូវ​ធ្វើ​កម្ម​អាក្រក់​នោះ ព្រោះ​មិន​អាច​អត់​ទ្រាំ​កិលេស ដែលកើតឡើងគ្របដណ្តប់ចិត្ត ក្នុងវេលានោះបានក្តី នឹងរមែងធ្វើអំពើបាបយ៉ាងស្រាល មិនធ្ងន់ធ្ងរ គឺចេតនាក្នុងការធ្វើ មិនមានកម្លាំង ដោយ​បង្ខំ​ចិត្ត​ធ្វើ ព្រោះខ្លាចផលនៃអំពើបាប ។ បើដូចនេះ ទោះជាត្រូវសោយទុក្ខ ដែលជាផលនៃកម្មអាក្រក់នោះ ក៏មិនធ្ងន់ធ្ងរ ទោះជាត្រូវធ្លាក់នរកអបាយភូមិ ព្រោះកម្មអាក្រក់ ដែល​បាន​ធ្វើ​នោះ ក៏​ក្នុង​រយៈ​ពេល​ដ៏​ខ្លី មិនយូរប៉ុន្មាននឹងរួចផុតពីនរក ដូចនេះដែរ ៕

បញ្ហាទី ៩ - ឧត្តរកុរុកាទិគមនប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន បុគ្គលខ្លះទៅឧត្តរកុរុទ្វីប ឬព្រហ្មលោក ឬទ្វីបផ្សេងបានដោយសរីរៈនេះ (រាងកាយនេះ) តើមានដែរឬទេ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖“ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ បុគ្គលដែលទៅឧត្តរកុរុទ្វីប ឬព្រហ្មលោក ឬទ្វីបផ្សេង ដោយកាយដែលប្រកបដោយមហាភូតរូប ៤ នេះ គឺមាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់ គេទៅឧត្តរកុរុទ្វីប ឬព្រហ្មលោក ឬ ទ្វីបផ្សេង ដោយកាយដែលប្រកបដោយមហាភូតរូប៤នេះ បានយ៉ាងដូចម្តេច ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គទ្រង់ជ្រាបទេថា ព្រះអង្គក៏ទ្រង់លោតនៅលើផ្ទៃដីនេះ ខ្ពស់ឡើងមួយចំអាមក៏បាន មួយហត្ថក៏បាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន ព្រះគុណម្ចាស់ ខ្ញុំព្រះករុណាជ្រាបច្បាស់ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ខ្ញុំព្រះករុណាលោតបានខ្ពស់ដល់ទៅ ៨ ហត្ថ ឯណោះ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គលោតបានខ្ពស់ដល់ទៅ ៨ ហត្ថ យ៉ាងដូចម្តេច ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់ លុះខ្ញុំព្រះករុណាកើតមានគំនិតថា “យើងនឹងលោតនៅទីនេះ ” ដូចនេះ រាងកាយរបស់ខ្ញុំព្រះករុណា ក៏ស្រាលភ្លាម ស្របគ្នានឹងគំនិតដែលកើតឡើង ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ឧបមាយ៉ាងណា ឧបមេយ្យក៏យ៉ាងនោះដែរ ភិក្ខុដ៏មានប្ញទ្ធិដែលមានចេតោវសី ( មានភាពជំនាញក្នុងសមាធិចិត្ត ) រមែងលើកកាយចូលទុកក្នុងចិត្ត ហើយ​ទៅ​កាន់​វេហា ដោយ​អំណាច​នៃ​ចិត្ត”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ៩

បញ្ហាស្តីអំពីការទៅកាន់ឧត្តរកុរុទ្វីបជាដើម ឈ្មោះថា ឧត្តរកុរុកាទិគមនប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា រមែងលើកកាយចូលទុកក្នុងចិត្ត គឺ ធ្វើសរីរកាយឱ្យសម្របទៅតាមអំណាចចិត្ត ដែលអធិដ្ឋាន ព្រោះហេតុនោះ ទើបកាយជាធម្មជាតិ ដែលស្រាល អាចទៅបានលឿន ដូច​ចិត្ត​ប៉ង​ប្រាថ្នា។

ពាក្យថា ដោយអំណាចនៃចិត្ត គឺ ដោយអំណាចនៃអភិញ្ញាចិត្ត ៕

បញ្ហាទី ១០ - ទីឃដ្ឋិប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះគុណ-ម្ចាស់ទាំងឡាយនាំគ្នាពោលយ៉ាងនេះ ថា “ គ្រោងឆ្អឹង សូម្បីមានប្រវែងដល់ទៅ ១០០ យោជន៍ ក៏មាន ” សូម្បី​ដើម​ឈើ​មាន​កម្ពស់​ដល់​ទៅ ១០០ យោជន៍ មិនទាន់មានផង គ្រោងឆ្អឹងដែលមានប្រវែងដល់ទៅ ១០០ យោជន៍ នឹងមានមកពីណា ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រះអង្គទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ព្រះអង្គទ្រង់បានស្តាប់មកខ្លះឬទេថា ក្នុងមហាសមុទ្រ ត្រីសូម្បីមានប្រវែងដល់ទៅ ៥០០ យោជន៍ ក៏មាន?”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន ព្រះគុណម្ចាស់ ខ្ញុំព្រះករុណាធ្លាប់ឮសូរ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ត្រីដែលមានដងខ្លួនប្រវែងដល់ទៅ ៥០០ យោជន៍ក៏នៅមាន គ្រោងឆ្អឹងសូម្បីមានប្រវែងត្រឹមតែ ១០០ យោជន៍ ក៏មានដែរ មិនថាអ៊ីចឹងឬ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១០

បញ្ហាមានការសួរដល់គ្រោងឆ្អឹងដ៏វែង ឈ្មោះថា ទីឃដ្ឋិប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា យោជន៍ ឈ្មោះថា “យោជន៍” មានការរាប់យ៉ាងនេះ គឺ ២ វិទត្ថិ (២ ចំអាម) ស្មើនឹង ១ រតនៈ(១ ហត្ថ), ៧ រតនៈ ស្មើនឹង ១ យដ្ឋិ, ២០ យដ្ឋិ ស្មើនឹង ១ ឧសភៈ, ២០ ឧសភៈ ស្មើនឹង ១ ឃោសៈ, ៤ ឃោសៈ ស្មើនឹង ១ គាវុត, ៤ គាវុត ស្មើនឹង ១ យោជន៍ ដូចនេះ ។

ពាក្យថា ត្រីដែលមានប្រវែងដល់ទៅ ៥០០ យោជន៍ គឺ ត្រីដែលមានឈ្មោះថា តិមិតិមិង្គលៈ នៅក្នុងមហាសមុទ្រ ៕

បញ្ហាទី ១១ - អស្សាសបស្សាសនិរោធប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះគុណ-ម្ចាស់ទាំងឡាយនាំគ្នាពោលយ៉ាងនេះថា “ បុគ្គលអាចរំលត់ខ្យល់អស្សាសៈ និងបស្សាសៈបាន ” ពិតមែនឬ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ ពិតមែន មហាបពិត្រ បុគ្គលអាចរំលត់ខ្យល់អស្សាសៈនិងបស្សាសៈបាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន បុគ្គលអាចរំលត់ខ្យល់អស្សាសៈ និងបស្សាសៈបានយ៉ាងដូចម្តេច ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះអង្គនឹងទ្រង់យល់សេចក្តីនោះយ៉ាងដូចម្តេច ព្រះអង្គទ្រង់ធ្លាប់ឮដែរឬទេថា អ្នកខ្លះគេងស្រមុក ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន ព្រះគុណម្ចាស់ ខ្ញុំព្រះករុណាធ្លាប់ឮ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ នៅពេលគេផ្អៀងកាយ សំឡេងស្រមុកនោះនឹងរម្ងាប់ទៅ មែនឬទេ ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ពិតមែន នឹងរម្ងាប់ទៅ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ចំពោះអ្នកដែលមិនទាន់បានអប់រំកាយ មិនបានអប់រំសីល មិនបានអប់រំចិត្ត មិនបានអប់រំបញ្ញា នៅពេលគ្រាន់តែផ្អៀងកាយ សំឡេង​ស្រមុក​នៅ​អាច​រម្ងាប់​ទៅ​បាន បើ​ដូច​នេះ នឹងនិយាយអ្វីចំពោះភិក្ខុ ដែលបានអប់រំកាយហើយ បានអប់រំសីលហើយ បានអប់រំចិត្តហើយ បានអប់រំបញ្ញាហើយ កំពុងចូលនៅក្នុងឈានទី ៤ ថា ខ្យល់​អស្សាសៈ និងបស្សាសៈ នឹងមិនរលត់ទៅបាននោះ  ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១១

ក្នុងព្រះវិន័យ ឈ្មោះថា ខ្យល់អស្សាសៈ គឺខ្យល់ដកដង្ហើមចេញ ឈ្មោះថា ខ្យល់បស្សាសៈ គឺខ្យល់ដកដង្ហើមចូល ។ ចំណែកក្នុងព្រះសូត្រ ឈ្មោះថា ខ្យល់អស្សាសៈ គឺ ខ្យល់​ដក​ដង្ហើម ចូល ឈ្មោះ​ថា ខ្យល់បស្សាសៈ គឺខ្យល់ដកដង្ហើមចេញ ។ គួរប្រកាន់យកតាមព្រះសូត្រ ព្រោះជារឿងទាក់ទងនឹងការប្រតិបត្តិកម្មដ្ឋាន ។

ពាក្យថា អប់រំកាយ គឺ មានខន្តីអត់ធ្មត់ ចំពោះសុខវេទនា និង ទុក្ខវេទនាដែលកើតឡើងក្នុងកាយ ។

ពាក្យថា អប់រំសីល គឺ ចម្រើនសីលបរិសុទ្ធ ៤ យ៉ាង មានបាដិមោក្ខ-សំវរសីល ជាដើម ។

ពាក្យថា អប់រំចិត្ត គឺចម្រើនសមាធិ ខុសគ្នាដោយឧបចារៈ និងអប្បនា។

ពាក្យថា អប់រំបញ្ញា គឺ ចម្រើនវិបស្សនាបញ្ញា និងមគ្គបញ្ញា ។ បុថុជ្ជន ទោះជាពួកអន្យតិរ្ថិយក្រៅសាសនា គ្រាន់តែជាអ្នកបានឈាន ៤ ហើយចូលចតុត្ថជ្ឈាន (ឈានទី ៤) ប៉ុណ្ណោះ ខ្យល់​ដង្ហើម​ចូល​និង​ខ្យល់​ដង្ហើម​ចេញ រមែងរលត់ទៅបានពិតមែន ។ ប៉ុន្តែព្រះថេរៈ មានបំណងនឹងពោលដល់ភាពរលត់ទៅតាមលំដាប់នៃសង្ខារ ៣ គឺ កាយសង្ខារ វចីសង្ខារ និង ចិត្តសង្ខារ នៃ​ភិក្ខុ​ដែល​ចូល​និរោធ​សមាបត្តិ ទើបពោលថា “ ចំពោះភិក្ខុដែលបានអប់រំកាយហើយ បានអប់រំសីលហើយ ” ដូចនេះ ជាដើម ។ ជា​ការពិតថា ភិក្ខុចូលនិរោធសមាបត្តិ រមែង​អាស្រ័យ​កម្លាំង ២ យ៉ាង ដើម្បី​ធ្វើ​ចិត្ត​ឱ្យ​ដល់​ភាព​រលត់ទៅ គឺ កម្លាំងសមថៈ ដោយការចូលលោកិយឈានទៅតាមលំដាប់ ចាប់តាំងពីបឋមជ្ឈាន(ឈានទី១)ទៅ រហូតដល់នេវសញ្ញា​នា​សញ្ញាយតន​ជ្ឈាន និង​កម្លាំង​វិបស្សនា ដោយ​ការ​ចេញ​ពី​ឈាន​នីមួយ ៗ ដែលចូលនោះ រួចក៏ពិចារណាត្រៃលក្ខណ៍ ធ្វើសង្ខារ ៣ ឱ្យរលត់ទៅតាមលំដាប់យ៉ាងនេះគឺ នៅ​ពេល​ចូល​ឈាន​ទៅ​តាម​លំដាប់​រហូត​ដល់​ទុតិយជ្ឈាន (ឈានទី២) ដែលពុំមានវិតក្កនិងវិចារ វចីសង្ខារគឺវិតក្កនិងវិចារក៏រមែងរលត់ទៅ នៅពេលដល់ចតុត្ថជ្ឈាន(ឈានទី ៤) ឈាន​ចិត្ត​នោះ​ជា​ធម្មជាតិ​ដែល​ស្ងប់​ជា​ខ្លាំង រហូតមិនអាចជាសមុដ្ឋាននៃខ្យល់ដកដង្ហើមបាន កាយសង្ខារគឺខ្យល់ដង្ហើមចូលនិងខ្យល់ដង្ហើមចេញ ក៏រមែងនឹងរម្ងាប់រលត់ទៅ ។ នៅ​ពេល​ដល់​នេវសញ្ញា​នាសញ្ញាយតន​ជ្ឈាន នេវសញ្ញា​នាសញ្ញាយតន​ចិត្ត ដំណើរទៅ ២ ខណៈ រលត់ទៅហើយ ចិត្តសង្ខារ គឺ សញ្ញានិងវេទនា ឬ សូម្បីតែនាមធម៌ទាំងអស់ រមែងរម្ងាប់រលត់ទៅ ដូចនេះ ៕

បញ្ហាទី ១២ - សមុទ្ទប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ហៅទឹកថា សមុទ្រ សមុទ្រ ព្រោះហេតុអ្វីទើបហៅទឹកថា សមុទ្រ ? ”

ព្រះថេរៈ ថ្វាយព្រះពរវិសជ្ជនាថា “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ក្នុងទីមានទឹក ក៏ជាទីដែលមានភាពប្រៃ ក្នុងទីមានភាពប្រៃ ក៏ជាទីដែលមានទឹក ព្រោះ​ហេតុនោះ ទើបហៅថា សមុទ្រ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១២

បញ្ហាស្តីអំពីសមុទ្រ ឈ្មោះថា សមុទ្ទប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា ព្រោះហេតុអ្វីទើបហៅទឹកថា សមុទ្រ គឺ ព្រោះហេតុដូចម្តេចទើបហៅទីដែលមានទឹកថា សមុទ្រ ។ បានសេចក្តីថា គ្រាន់តែថាជាទីដែលមានទឹកប៉ុណ្ណោះ មិន​អាច​ហៅ​ថា​សមុទ្រ​ទេ ឬ គ្រាន់​តែ​ថា ជាទីដែលមានភាពប្រៃប៉ុណ្ណោះ ក៏មិនអាចហៅថា សមុទ្រ បានដែរ គឺហៅថា សមុទ្រ ក៏ព្រោះថា ជាទីដែលមានទាំងទឹក ទាំងភាពប្រៃ៕

បញ្ហាទី ១៣ - សមុទ្ទឯករសប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រោះហេតុដូចម្តេច ទើបសមុទ្រមានរសតែមួយ គឺ រសប្រៃ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ សមុទ្រមានរសតែមួយ គឺ រសប្រៃ ព្រោះការដែលទឹកតាំងនៅជាយូរយារមកហើយ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១៣

បញ្ហាពោលដល់ភាពមានរសតែមួយនៃសមុទ្រ ឈ្មោះថា សមុទ្ទឯក-រសប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា ព្រោះការដែលទឹកតាំងនៅជាយូរយារមកហើយ គឺ ព្រោះការដែលទឹកក្នុងទីនោះតាំងនៅជាយូរយារ គឺ ដក់នៅជាយូរយារ មិនអាចដឹងបានថា ចាប់ផ្តើមដក់នៅតាំងពីពេលណា ការ​ដក់​នៅ​ជា​យូរ​យារ​ដល់​ថ្នាក់នោះ ជាហេតុឱ្យមានរសប្រៃ ដូចនេះ ៕

បញ្ហាទី ១៤ - សុខុមប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន បុគ្គលអាចកាត់ផ្តាច់នូវអ្វី ដែលមានភាពសុខុមជាង(ប្រការផ្សេង)គ្រប់យ៉ាងបានឬទេ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ បាន មហាបពិត្រ បុគ្គលអាចកាត់ផ្តាច់នូវអ្វី ដែលមានភាពសុខុមជាង គ្រប់យ៉ាងបាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់ គឺអ្វីទៅឈ្មោះថា ជាអ្វី ដែលមានភាពសុខុមជាងគ្រប់យ៉ាង ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ គឺ ធម៌ ឈ្មោះថា ជាអ្វីដែលមានភាពសុខុម ជាងគ្រប់យ៉ាង ។ សូមថ្វាយព្រះពរ ធម៌ទាំងឡាយគឺ មិនមែនមានភាពសុខុមទាំងអស់ គ្រប់យ៉ាងទេ ។

ពាក្យថា “សុខុម ” ក្តី ពាក្យថា “គ្រើម ” ក្តី ជាពាក្យពោលដល់ធម៌ទាំងឡាយ អ្វីណាមួយជាប្រការដែលអាចកាត់ផ្តាច់បាន បុគ្គលរមែងកាត់ផ្តាច់នូវអ្វីប្រការនោះទាំងអស់បាន ដោយបញ្ញា ពុំមាន​អ្វី ដែល​ត្រូវ​កាត់​ផ្តាច់​ដោយ​បញ្ញា ជាប្រការទី ២ ឡើយ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១៤

បញ្ហាស្តីអំពីភាពសុខុម ឈ្មោះថា សុខុមប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា ពុំមានអ្វី ដែលត្រូវកាត់ផ្តាច់ជាប្រការទី ២ គឺ ពុំមានអ្វីណាដែលបញ្ញាត្រូវកាត់ផ្តាច់ជាប្រការទី ២ គឺផ្សេងទៀត ក្រៅពីធម៌ទាំងពួង ៕

បញ្ហាទី ១៥ - វិញ្ញាណនានត្តប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន របស់ដែលហៅថា “វិញ្ញាណ”ក្តី ថា“បញ្ញា”ក្តី ថា“ជីវៈក្នុងភូត”ក្តី ធម៌ទាំងនេះ មានអត្ថ-ន័យផ្សេងគ្នាផង មានព្យញ្ជនៈផ្សេងគ្នាផង ឬ​ក៏​ថា​មាន​អត្ថន័យ​តែ​មួយ ផ្សេងគ្នាតែព្យញ្ជនៈប៉ុណ្ណោះ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ វិញ្ញាណមានការដឹងផ្សេង ៗ ជាលក្ខណៈ បញ្ញាមានការដឹងដោយប្រការទាំងឡាយ ជាលក្ខណៈ ជីវៈក្នុងភូតពុំមានទេ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ប្រសិនបើជីវៈពុំមានទេ បើដូចនេះ អ្នកណាជាអ្នកឃើញរូបដោយភ្នែក បានឮសូរសំឡេងដោយត្រចៀក ហិតក្លិនដោយច្រមុះ ភ្លក់រសដោយអណ្តាត ពាល់​ផោដ្ឋព្វៈ​ដោយ​កាយ ដឹងធម៌ដោយចិត្ត ? ”

ព្រះថេរៈ ថ្វាយវិសជ្ជនាថា “ សូមថ្វាយព្រះពរ ប្រសិនបើជីវៈឃើញរូបដោយភ្នែក ៘ ដឹងធម៌ដោយចិត្តនោះ នៅពេលភ្នែកទាំងពីរត្រូវខ្វេះចេញទៅ ជីវៈនោះក៏អើតមុខ ចេញ​ទៅ​ក្រៅ​ខាង​អាកាស​ដ៏​ល្វឹង​ល្វើយ សម្លឹងមើលរូបបានច្បាស់ ។ នៅពេលត្រចៀកទាំង ២ ត្រូវទម្លុះ ពេលច្រមុះត្រូវទម្លុះ ពេលអណ្តាតត្រូវកន្ត្រាក់យកចេញ ពេលកាយត្រូវបំផ្លាញ នឹង​អើត​មុខ​ទៅ​ខាង​អាកាស​ដ៏​ល្វឹង​ល្វើយ ស្តាប់សំឡេង ហិតក្លិន ភ្លក់រស ពាល់ផោដ្ឋព្វៈបានច្បាស់ ឬយ៉ាងណា ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ មិនមែនទេ ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ បើដូចនេះ ជីវៈក្នុងភូតក៏គ្មាន ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន លោកម្ចាស់ឆ្លើយសមគួរហើយ ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១៥

បញ្ហាស្តីអំពីភាពផ្សេងគ្នា នៃធម៌ទាំងឡាយ មានវិញ្ញាណ ជាដើម ឈ្មោះថា វិញ្ញាណនានត្តប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា មានអត្ថន័យផ្សេងគ្នា គឺ មានសភាវៈផ្សេងគ្នា ។

ពាក្យថា ជីវៈក្នុងភូតពុំមានទេ គឺ ជីវៈដែលមានឈ្មោះថា វេទគូ ក្នុងបញ្ហាមុនគឺ សត្វ ពុំមានក្នុងភូត គឺក្នុងខន្ធ បានសេចក្តីថា មានតែខន្ធសុទ្ធ-សាធប្រព្រឹត្តទៅ ខ្លឹម​សារ​ចំណែក​ដែល​នៅ​សល់ គួរ​ជ្រាប​ពាក្យ​អធិប្បាយ​តាម​ន័យក្នុងបញ្ហាមុន ៗ ៕

បញ្ហាទី ១៦ - អរូបធម្មវវត្ថនទុក្ករប្បញ្ហា

ព្រះរាជា មានបន្ទូលសួរថា “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់បានធ្វើនូវប្រការដ៏ពិបាកធ្វើឬទេ ? ”

ព្រះថេរៈ ថ្វាយព្រះពរវិសជ្ជនាថា “ សូមថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ទ្រង់បានធ្វើនូវប្រការដ៏ពិបាកធ្វើ ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់បានធ្វើនូវប្រការដ៏ពិបាកធ្វើ គឺអ្វីទៅ ? ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់បានធ្វើនូវប្រការដ៏ពិបាកធ្វើ គឺការត្រាស់ញែកនាមធម៌ គឺ ចិត្តនិងចេតសិកទាំងឡាយ ដែលប្រព្រឹត្តទៅ ក្នុង​អារម្មណ៍​តែ​មួយ​បាន​ថា “នេះ​ផស្សៈ នេះ​វេទនា នេះ​សញ្ញា នេះចេតនា នេះចិត្ត ” ជាដើម ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ សូមព្រះគុណម្ចាស់ធ្វើការឧបមា ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ប្រៀបដូចជា បុរសខ្លះទៅកាន់មហាសមុទ្រដោយនាវា ប្រើកម្បង់ដៃដួសទឹក ឡើងមកភ្លក់ដោយអណ្តាត ។ សូមថ្វាយព្រះពរ បុរស​នោះ​អាច​ដឹង​បាន​ឬ​ទេ​ថា នេះ​ជា​ទឹក​នៃ​ទន្លេ​គង្គា នេះជាទឹកនៃទន្លេយមុនា នេះជាទឹកនៃទន្លេអចិរវតី នេះជាទឹកនៃទន្លេសរភូ នេះ​ជាទឹកនៃទន្លេមហី ? ”

ព្រះចៅមិលិន្ទ ៖ “ ការដែលដឹង ជាប្រការដ៏ពិបាក ព្រះគុណម្ចាស់ ”

ព្រះនាគសេន ៖ “ សូមថ្វាយព្រះពរ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់បានធ្វើនូវប្រការដ៏ពិបាកធ្វើជាងនោះទៅទៀត គឺ ការត្រាស់ញែកនាមធម៌ គឺ ចិត្តនិងចេតសិកទាំងឡាយ ដែលប្រព្រឹត្តទៅ ក្នុង​អារម្មណ៍​តែ​មួយ​បាន​ថា “ នេះផស្សៈ នេះវេទនា នេះសញ្ញា នេះចេតនា នេះចិត្ត ” ជាដើម ”

ព្រះរាជា ទ្រង់ធ្វើការអនុមោទនាជាខ្លាំងថា “ពិតជាប្រសើរមែន ព្រះគុណម្ចាស់នាគសេន ” ៕

ពាក្យអធិប្បាយបញ្ហាទី ១៦

បញ្ហាស្តីអំពីការកំណត់ញែកនាមធម៌ទាំងឡាយ ដែលជាប្រការដ៏ពិបាកធ្វើ ឈ្មោះថា អរូបធម្មវវត្ថានទុក្ករប្បញ្ហា ។

ពាក្យថា ប្រការដ៏ពិបាកធ្វើ បានសេចក្តីថា ជាការដែលអ្នកដទៃលើកលែងព្រះតថាគត នឹងគិតក្តី នឹងដឹងក្តី នឹងពោលក្តី នឹងបញ្ញត្តក្តី នឹងសម្តែងក្តី នឹងធ្វើក្តី ជាប្រការដែលពិបាកធ្វើ អធិប្បាយ​ថា លើក​លែង​ន័យ​ដែល​ប្រទានឱ្យ គឺ មិនអាចធ្វើបានឡើយ ។ ទន្លេទាំងឡាយ មានទន្លេគង្គាជាដើម នាំគ្នាហូរឆ្ពោះតម្រង់ទៅរួមគ្នានៅមហាសមុទ្រ ទឹកក្នុងទន្លេនីមួយ ៗ ទាំង​នោះ មាន​រស​មិន​ដូច​គ្នា នៅ​ពេលហូរទៅរួមគ្នានៅមហាសមុទ្រ រសទាំងឡាយក៏រមែងដល់ភាពឡូកឡំគ្នា ។ នៅពេលបុគ្គលក្បង់ទឹកឡើងមកភ្លក់រស ទោះជាដឹងរស ប៉ុន្តែ​ការ​នឹង​កំណត់​ញែក ដើម្បី​ឱ្យ​ដឹង​ថា ទឹកដែលខ្លួនក្បង់ឡើងមកភ្លក់ជាទឹកនៃទន្លេអ្វី ជាប្រការដែលពិបាកនឹងធ្វើ ប្រការនេះយ៉ាងណា នៅពេលនាមធម៌ទាំងឡាយកើតឡើងដំណាលគ្នា ប្រព្រឹត្តទៅ ក្នុង​អារម្មណ៍​តែ​មួយ ដល់ភាពរួមគ្នាជាតែមួយ ព្រោះហេតុដូចពោលខាងលើ ការដែលនឹងកំណត់ញែកថា “នេះផស្សៈ នេះវេទនា ” ជាដើម រមែងជាប្រការដ៏ពិបាកធ្វើ ដូចនេះ ៕


ទំព័រមុន:កណ្ឌទី២ - វគ្គទី៦ - សតិវគ្គ

ទំព័របន្ទាប់:កណ្ឌទី២ - មិលិន្ទប្បញ្ហាបុច្ឆាវិសជ្ជនា